Tekst'ar'o de Esperant'o

Tri Musketer'o'j

Volum'o I, ĉapitr'o V

Sinjor'o de Séguier serĉ'as pli ol unu foj'o'n la sonor'il'o'n, kiel li far'is antaŭ'e.

Mal'ferm'int'e la pord'o'n, Ludovik'o XIII ek'ir'is tra la koridor'o al Anno Aŭstria.

La reĝ'in'o est'is ĉirkaŭ'it'a de si'a'j kort'eg'an'in'o'j, sinjor'in'o'j de Guemence, de Sablé, de Mont'baz'o'n kaj de Guilot. En angul'o de l’ ĉambr'o sid'is la hispan'a serv'ant'in'o, don'a Estefana, kiu ven'is kun ŝi el Madrido. Sinjor'in'o de Guemence leg'is voĉ'e; ĉiu'j aŭskult'is ŝi'n atent'e, ekster la reĝ'in'o. Ŝi intenc'e pet'is, ke oni leg'u, por pov'i medit'i propr'a'j'n pens'o'j'n, ŝajn'ig'ant'e, ke ŝi aŭskult'as. Ĉi tiu'j pens'o'j, kvankam or'it'a'j per last'a re'bril'o de l’ am'o, est'is tamen trist'a'j. Anno Aŭstria, perd'int'e la konfid'o'n de si'a edz'o, persekut'at'a per la mal'am'o de l’ kardinal'o, kiu ne pov'is al ŝi pardon'i, ke ŝi for'puŝ'is pli dolĉ'a'n sent'o'n, vid'is, kiel fal'is ĉirkaŭ ŝi ŝi'a'j plej fidel'a'j serv'ant'o'j, plej intim'a'j amik'o'j, plej kar'a'j favor'at'o'j. Oni pov'is supoz'i, ke ŝi posed'as ec'o'n plor'ind'a'n — al'port'ad'i mal'feliĉ'o'n al ĉio, kio'n ŝi tuŝ'is; ŝi'a amik'ec'o est'is fatal'a sign'o, kiu'n sekv'is persekut'ad'o. Sinjor'in'o'j de Chevreuse kaj de Vernet est'is ekzil'it'a'j; La Port'e ne kaŝ'is al si'a sinjor'in'o, ke en ĉiu minut'o li atend'is arest'o'n.

Ĝust'e en la moment'o, kiam la reĝ'in'o medit'is plej mal'gaj'a'j'n kaj mal'facil'a'j'n si'a'j'n pens'o'j'n, mal'ferm'iĝ'is la pord'o kaj la reĝ'o en'ir'is.

La leg'ant'in'o ek'silent'is, la kort'eg'an'in'o'j ek'star'is: reg'is profund'a silent'o.

La reĝ'o, sen ia sign'o de l’ ĝentil'ec'o halt'is antaŭ la reĝ'in'o kaj dir'is per ali'ig'it'a voĉ'o:

— Sinjor'in'o, vi ricev'os vizit'o'n de l’ sinjor'o kancelier'o, kiu komunik'os al vi afer'o'j'n, kiu'j'n mi komisi'is al li.

La mal'feliĉ'a reĝ'in'o, kiu'n oni sen'ĉes'e minac'is per eks'edz'ig'o, ekzil'o, eĉ per juĝ'o, pal'iĝ'is sub la ruĝ'o kaj ne pov'is si'n de'ten'i de l’ demand'o:

— Por kio ĉi tiu vizit'o, sinjor'o? Kio'n dir'os al mi la kancelier'o, kio'n ne pov'us al mi dir'i Vi'a Reĝ'a Moŝt'o mem? La reĝ'o, respond'ant'e neni'o'n, si'n turn'is sur la kalkan'um'o'j, kaj en la sam'a moment'o la gvardi'a kapitan'o, de Guitaut, anonc'is la vizit'o'n de l’ sinjor'o kancelier'o.

Kiam li aper'is, la reĝ'o jam for'las'is la ĉambr'o'n tra ali'a pord'o.

La kancelier'o en'ir'is du'on'e rid'et'ant'e, du'on'e ruĝ'iĝ'ant'e. Ĉar ni re'trov'os li'n en ni'a rakont'o, ne est'as super'flu'e, ke ni'a'j leg'ant'o'j jam nun kon'iĝ'u kun li.

La kancelier'o est'is plaĉ'a hom'o. Des Roches le Masles, la kanonik'o de Notre-Dam'e, eks'lake'o de l’ kardinal'o, rekomend'is li'n al Li'a Kardinal'a Moŝt'o, kiel hom'o'n fidel'a'n. Richelieu konfid'is al li kaj neniam tio'n bedaŭr'is.

Oni rakont'is pri li divers'a'j'n histori'o'j'n, inter ali'a'j la jen'a'n:

Post uragan'a jun'ec'o, li rifuĝ'is en monaĥ'ej'o'n, por pent'o'far'i tie pro la jun'ul'a'j pek'o'j.

Sed en'ir'ant'e en la sankt'a'n lok'o'n, la kompat'ind'a pent'ant'o ne pov'is sufiĉ'e rapid'e ferm'i la pord'o'n, por ke la pasi'o'j, de kiu'j li for'kur'is, ne en'ir'u kun li. Sen'ĉes'e li est'is atak'at'a de ili, kaj la monaĥ'estr'o, al kiu li rakont'is si'a'n mal'feliĉ'o'n, don'is al li sekv'ant'a'n konsil'o'n por gard'i li'n laŭ ebl'o: kur'i al la ŝnur'o de l’ sonor'il'o kaj sonor'ig'i per ĉiu'j fort'o'j por for'pel'i la demon'o'n tent'ant'o'n. Aŭd'int'e la bru'o'n, la monaĥ'o'j kompren'os, ke la tent'o'j sieĝ'as iu'n frat'o'n, kaj ĉiu'j kun'e ir'os preĝ'i.

La konsil'o plaĉ'is al la est'ont'a kancelier'o. Li komenc'is for'pel'i la demon'o'n per la preĝ'o'j de l’ frat'o'j. Sed la diabl'o'n ne facil'e est'as for'ig'i de la lok'o, kiu'n li okup'is; ju pli fervor'a'j est'is la ekzorc'ism'o'j, des pli obstin'e li tent'is la mal'feliĉ'ul'o'n; la sonor'il'o est'is sku'at'a tag'e kaj nokt'e, anonc'ant'e la dezir'eg'o'n pent'o'far'i, kiu'n sent'is la pi'a frat'o.

Eĉ unu minut'o'n da ripoz'o ne hav'is plu la frat'o'j. Tag'e ili sen'ĉes'e ir'is supr'e'n kaj mal'supr'e'n sur la ŝtup'ar'o, konduk'ant'a al la kapel'o; nokt'e ili est'is dev'ig'at'a'j du'dek foj'o'j'n salt'i de la lit'o'j kaj preĝ'e teren'kuŝ'iĝ'i sur la plank'o de si'a'j ĉambr'et'o'j.

Oni ne sci'as, ĉu la diabl'o for'las'is la persekut'at'o'n, aŭ ĉu la monaĥ'o'j lac'iĝ'is, sed post tri monat'o'j la pent'ant'o el'ir'is el la monaĥ'ej'o kaj re'aper'is en la mond'o'n pli posed'at'a de la demon'o, ol iu ajn.

For'las'int'e la monaĥ'ej'o'n, li far'iĝ'is magistrat'o, al'iĝ'is al la parti'o de l’ kardinal'o, kio pruv'as li'a'n sagac'ec'o'n, kaj far'iĝ'is kancelier'o; li fervor'e serv'is Li'a'n Kardinal'a'n Moŝt'o'n en li'a mal'am'o al la reĝ'in'o patr'in'o kaj en li'a venĝ'o al Anno Aŭstria, li stimul'is la juĝ'ist'o'j'n en la afer'o de Chalais; fin'e ĝu'ant'e plen'a'n konfid'o'n de l’ kardinal'o, konfid'o'n tiel prav'e akir'it'a'n, li ricev'is la delikat'a'n komisi'o'n kaj por plen'um'i ĝi'n li ven'is al la reĝ'in'o.

Anno Aŭstria star'is ankoraŭ, kiam li en'ir'is, sed rimark'int'e li'n, tuj ek'sid'is, don'is sign'o'n al la ali'a'j re'okup'i la seĝ'et'o'j'n kaj kusen'o'j'n kaj demand'is per fier'a ton'o:

— Kio'n vi dezir'as, sinjor'o, kaj kia est'as la cel'o de vi'a vizit'o?

— En la nom'o de l’ reĝ'o, kun tut'a respekt'o al Vi'a Reĝ'in'a Moŝt'o, mi ven'as por tra'serĉ'i vi'a'j'n paper'o'j'n.

— Tra'serĉ'i mi'a'j'n paper'o'j'n? mi'a'j'n? Tio est'as mal'nobl'a ag'o!

— Vol'u pardon'i mi'n, sed en ĉi tiu afer'o mi est'as nur instrument'o, kiu'n uz'as la reĝ'o. Li ja est'is tie ĉi antaŭ moment'o kaj pet'is vi'n prepar'iĝ'i al ĉi tiu vizit'o.

— Tra'serĉ'u do, sinjor'o; mi est'as krim'ul'in'o, ŝajn'as: Estefana, don'u la ŝlos'il'o'j'n de mi'a'j tabl'o'j kaj tir'kest'o'j.

La kancelier'o tra'serĉ'is la mebl'o'j'n nur por formal'aĵ'o, ĉar li bon'e sci'is, ke ne tie la reĝ'in'o kaŝ'is la grav'a'n leter'o'n, skrib'it'a'n en ĉi tiu tag'o.

Kiam la kancelier'o jam du'dek foj'o'j'n mal'ferm'is kaj ferm'is la tir'kest'o'j'n, li fin'e dev'is, malgraŭ facil'e kompren'ebl'a ŝancel'iĝ'o, plen'um'i la plej grav'a'n task'o'n, tra'serĉ'i la reĝ'in'o'n mem. La kancelier'o do embaras'it'e proksim'iĝ'is al la reĝ'in'o kaj dir'is per mal'cert'a voĉ'o:

— Nun rest'is la ĉef'a afer'o.

— Kia? — demand'is la reĝ'in'o, kiu ne kompren'is aŭ, pli ĝust'e, ne vol'is kompren'i.

— Li'a Reĝ'a Moŝt'o est'as cert'a, ke leter'o est'is skrib'it'a de vi hodiaŭ; li sci'as, ke ĝi ne est'is send'it'a laŭ la adres'o. La leter'o est'as nek en la skrib'tabl'o nek ali'lok'e, kaj tamen ĉi tiu leter'o dev'as ie est'i.

— Ĉu vi kuraĝ'us lev'i la man'o'n kontraŭ vi'a reĝ'in'o? — dir'is Anno Aŭstria fier'e ek'star'ant'e kaj fiks'ant'e sur la kancelier'o minac'a'n rigard'o'n.

— Sinjor'in'o, mi est'as fidel'a serv'ant'o de l’ reĝ'o kaj mi far'os ĉio'n, kio'n li ordon'os.

— La spion'o'j de l’ kardinal'o bon'e plen'um'is si'a'n dev'o'n. Jes, mi skrib'is hodiaŭ leter'o'n, kiu ne est'is for'send'it'a. La leter'o est'as ĉi tie, — la reĝ'in'o lev'is si'a'n bel'a'n man'o'n al la korsaĵ'o.

— Don'u do al mi, sinjor'in'o la leter'o'n — dir'is la kancelier'o.

— Mi don'os ĝi'n nur al la reĝ'o.

— Sinjor'in'o, se la reĝ'o dezir'us, ke la leter'o est'u don'it'a al li, li mem postul'us ĝi'n. Sed li al mi ordon'is ĉi tio'n, mi ripet'as, kaj se vi ne re'don'os ĝi'n ...

— Tiam?

— Li ordon'is, ke mi ĝi'n pren'u.

— Kio'n vi dir'as?

— Ke la ordon'o'j, don'it'a'j al mi, est'as vast'a'j, kaj ke mi est'as rajt'ig'it'a serĉ'i la leter'o'n eĉ sur la person'o de Vi'a Reĝ'in'a Moŝt'o mem.

— Kia mal'nobl'aĵ'o! — ek'kri'is la reĝ'in'o.

— Vol'u do facil'ig'i mi'a'n task'o'n.

— Ĉi tiu ag'o est'as mal'honest'a super'fort'o, ĉu vi kompren'as, sinjor'o?

— La reĝ'o ordon'as, sinjor'in'o, pardon'u mi'n.

— Mi tio'n ne toler'os; ne, prefer'e mort'i — ek'kri'is la reĝ'in'o, en kiu ek'bol'is la imperi'a hispan'a kaj aŭstria sang'o.

La kancelier'o respekt'e riverenc'is la reĝ'in'o'n kaj kun vid'ebl'a intenc'o plen'um'i sen'ŝancel'iĝ'e la komisi'o'n, proksim'iĝ'is kun mien'o de ekzekut'ist'a serv'ist'o al Anno Aŭstria, el kies okul'o'j ek'ŝpruc'is larm'o'j de l’ koler'eg'o.

La reĝ'in'o, ni jam tio'n dir'is, est'is tre bel'eg'a. La komisi'o do de l’ kancelier'o est'is tre delikat'a, sed la reĝ'o, tre'eg'e ĵaluz'ant'a Buckingam’on, ne ĵaluz'is plu iu'n ajn.

Sen'dub'e la kancelier'o Séguier serĉ'is en tiu moment'o per la okul'o'j la fam'a'n sonor'il'o'n; sed ne trov'ant'e ĝi'n, li vol'e ne'vol'e etend'is la man'o'n al la lok'o, kie laŭ la vort'o'j de l’ reĝ'in'o est'is la leter'o.

Anno Aŭstria far'is unu paŝ'o'n post'e'n tiel pal'a, kvazaŭ ŝi est'us mort'ont'a; por ne fal'i ŝi apog'is si'n per la mal'dekstr'a man'o al tabl'o, kiu star'is post ŝi, kaj per la dekstr'a ŝi el'tir'is la leter'o'n, kiu est'is kaŝ'it'a sur ŝi'a brust'o, kaj etend'is ĝi'n al la kancelierestro.

— Jen est'as la leter'o — dir'is la reĝ'in'o per inter'romp'at'a kaj trem'ant'a voĉ'o, — pren'u ĝi'n kaj liber'ig'u mi'n de vi'a abomen'a person'o.

Patr'o

Mi est'as ebri'a, mi tio'n konfes'as ... Pardon'u, sur'voj'e mi en'ir'is en drink'ej'o'n kaj trink'is pro la varm'eg'o du botel'et'o'j'n da bier'o. Varm'eg'e est'as, fil'o! Mal'jun'a Musatov el'tir'is el la poŝ'o ĉifon'o'n kaj viŝ'is si'a'n raz'it'a'n ruĝ'e-blu'a'n vizaĝ'o'n.

— Mi ven'is al vi, Borenka, anĝel'o mi'a, nur por unu minut'o, — daŭr'ig'is li, ne rigard'ant'e la fil'o'n, pro tre grav'a afer'o. Pardon'u, ebl'e mi mal'help'as vi'n. Ĉu vi ne hav'as, mi'a anim'o, ĝis mard'o dek rubl'o'j'n? Hieraŭ mi dev'is pag'i por la loĝ'ej'o, kaj la mon'o ... vi kompren'as, eĉ se oni mort'ig'us mi'n! ... Jun'a Musatov silent'e el'ir'is kaj post la pord'o komenc'is murmur'et'i kun la mastr'in'o de l’ somer'loĝ'ej'o kaj kun la koleg'o'j, kiu'j kun li komun'e ĝi'n lu'is. Post tri minut'o'j li re'ven'is kaj silent'e don'is al la patr'o dek'rubl'a'n paper'o'n. La mal'jun'ul'o, ne rigard'int'e ĝi'n, mal'zorg'e ŝov'is ĝi'n en la poŝ'o'n kaj dir'is:

— Mersi. Kiel vi fart'as? Jam de long'e ni ne vid'is unu la ali'a'n.

— Jes, de long'e. De Pask'o.

— Kvin foj'o'j'n mi intenc'is ven'i, sed neniam mi hav'is temp'o'n. Jen unu afer'o, jen ali'a ... tut'e ne ebl'e est'is! Ceter'e, mi mensog'as ... ĉio'n mi mensog'is. Ne kred'u, Borenka, al mi. Mi dir'is: mard'e mi re'don'os al vi la dek rubl'o'j'n; ankaŭ tio'n ne kred'u. Kred'u neniu'n mi'a'n vort'o'n. Mi far'as neni'o'n ... Mal'diligent'ec'o, drink'ad'o kaj hont'o ir'is sur la strat'o en tia kostum'o, jen est'as ĉio ... Pardon'u al mi, Borenka. Mi tri'foj'e send'is al vi knab'in'et'o'n pet'i mon'o'n kaj mi skrib'is plend'a'j'n leter'o'j'n. Mi dank'as vi'n pro la mon'o, sed ne kred'u al la leter'o'j: mi mensog'is. Mi hont'as vi'n rab'i, mi'a anĝel'o; mi sci'as, ke vi hav'as apenaŭ sufiĉ'e por vi, ke vi mizer'e vi'n nutr'as, sed tia est'as mi'a sen'hont'ec'o, ke oni pov'us montr'ad'i mi'n por mon'o! ... Pardon'u al mi, Borenka. Mi dir'as al vi pur'a'n ver'o'n, ĉar mi ne pov'as indiferent'e rigard'i vi'a'n anĝel'a'n vizaĝ'o'n ... Pas'is minut'o en silent'o. La mal'jun'ul'o profund'e ek'ĝem'is kaj dir'is:

— Regal'u mi'n, mi pet'as, per glas'o da bier'o ... La fil'o silent'e el'ir'is, kaj re'e ek'son'is murmur'et'o post la pord'o. Post moment'o oni al'port'is bier'o'n, la mal'jun'ul'o vid'ant'e la botel'o'j'n viv'iĝ'is kaj subit'e ŝanĝ'is la ton'o'n.

— Antaŭ kelk'a'j tag'o'j mi ĉe'est'is vet'kur'o'j'n, rakont'is li, far'ant'e tim'a'j'n okul'o'j'n. — Ni est'is tri kaj ni vet'is en la totalizator'o tri rubl'o'j'n. Ni'a ĉeval'o ven'is unu'a, ni ricev'is po tri'dek tri rubl'o'j. Mi ne pov'as viv'i sen vet'kur'o'j. Nobl'a plezur'o! Mi'a mal'jun'ul'in'o ĉiam riproĉ'as mi'n pro la vet'kur'o'j, sed mi ir'as. Mi am'as ili'n, far'u kio'n vi vol'as! Bor'is, jun'a blond'ul'o kun melankoli'a sen'mov'a vizaĝ'o, paŝ'is mal'rapid'e el angul'o en angul'o'n kaj aŭskult'is silent'e. Kiam la mal'jun'ul'o inter'romp'is si'a'n rakont'o'n por tus'i, li proksim'iĝ'is al la patr'o kaj dir'is:

— Antaŭ kelk'e da tag'o'j mi aĉet'is ŝu'o'j'n, sed ili est'as tro mal'larĝ'a'j por mi. Ĉu vi ne pren'us ili'n? por pli mal'kar'a prez'o?

— Bon'e — konsent'is la mal'jun'ul'o, far'ant'e grimac'o'n, — sed por la sam'a prez'o.

— Jes. La mon'o'n vi post'e pag'os al mi. La fil'o ramp'is sub la lit'o'n kaj el'tir'is de tie par'o'n da nov'a'j ŝu'o'j. La patr'o de'met'is si'a'j'n mal'delikat'a'j'n, brun'a'j'n, sen'dub'e mal'propr'a'j'n ŝu'o'j'n kaj komenc'is prov'i la nov'a'j'n.

— Kvazaŭ mi'a'j propr'a'j! — dir'is li. — Bon'e, mi pren'as ili'n. Kaj mard'e, kiam mi ricev'os la pensi'o'n, mi send'os al vi la mon'o'n por ili. Ceter'e mi mensog'as, — daŭr'ig'is li, subit'e re'e per plor'em'a ton'o. — Mi mensog'is pri la totalizator'o, mi mensog'as pri la pensi'o. Ankaŭ vi tromp'as mi'n, Borenka ... Mi ja diven'as vi'a'n nobl'a'n politik'o'n. Mi tra'e kompren'as vi'n! La ŝu'o'j est'as tro mal'larĝ'a'j por vi, ĉar vi'a anim'o est'as larĝ'a. Aĥ, Bor'is, Bor'is! Ĉio'n mi kompren'as, ĉio'n mi sent'as!

— Vi trans'loĝ'iĝ'is? — inter'romp'is li'n la fil'o por ŝanĝ'i la tem'o'n.

— Jes, mi trans'loĝ'iĝ'is. Ĉiu'monat'e mi tio'n far'as. Mi'a mal'jun'a kun si'a karakter'o ne pov'as long'e viv'i sur la sam'a lok'o.

— Mi vizit'is vi'n en la antaŭ'a loĝ'ej'o por invit'i vi'n kamp'ar'o'n. Pro vi'a san'o est'us bon'e por vi viv'i iom en freŝ'a aer'o.

— Ne! — ek'sving'is la man'o'n la mal'jun'ul'o. — Mi'a edz'in'o ne konsent'os, kaj mi mem ne vol'as. Jam cent'foj'e vi prov'is el'tir'i mi'n en la marĉ'o, ankaŭ mi mem prov'is, sed sen rezultat'o. For'las'u tio'n. Las'u mi'n mort'i en la marĉ'o. Jen mi sid'as ĉe vi, vid'as vi'a'n anĝel'a'n vizaĝ'o'n, kaj tamen io tir'as mi'n hejm'e'n en la marĉ'o'n. Tia est'as mi'a sort'o. Ne met'u sterk'o-skarab'o'n sur roz'o'n. Ne. Jam temp'o est'as, fil'o, por mi; mal'lum'iĝ'as.

— Atend'u moment'o'n, mi akompan'os vi'n. Ankaŭ mi dev'as est'i hodiaŭ en la urb'o.

La mal'jun'ul'o, kaj la fil'o sur'met'is la palt'o'j'n kaj el'ir'is. Kiam ili post kelk'e da minut'o'j sid'is en fiakr'o, est'is jam mal'lum'e kaj en la fenestr'o'j ek'bril'is lum'o.

— Mi rab'is vi'n, Borenka! — murmur'et'is la mal'jun'ul'o. — Mal'feliĉ'a'j, mal'feliĉ'a'j infan'o'j! Grand'a est'as la ĉagren'o hav'i tia'n patr'o'n! ... Bor'is, mi'a anĝel'o, mi ne pov'as mensog'i, kiam mi vid'as vi'a'n vizaĝ'o'n. Pardon'u ... Kia est'as mi'a sen'hont'ec'o! Mi'a Di'o! Mi ĵus rab'is vi'n, hont'ig'as vi'n per mi'a drink'ul'a vizaĝ'o, morgaŭ mi hont'ig'os sam'e vi'a'j'n frat'o'j'n! ... Kaj se vi vid'us mi'n hieraŭ! Mi ĝi'n ne kaŝ'os, Borenka! Hieraŭ ven'is al mi'a edz'in'o najbar'o'j, ĉia'spec'a'j mal'labor'em'ul'o'j, mi drink'is kun ili kaj komenc'is kalumni'i vi'n, mi'a'j'n infan'o'j'n. Mi insult'is vi'n, plend'is, ke vi mi'n for'las'is. Mi vol'is plor'ig'i la ebri'a'j'n vir'in'o'j'n kaj lud'i rol'o'n de l’ mal'feliĉ'a patr'o. Ĉiam mi far'as tia'manier'e: kiam mi vol'as kaŝ'i mi'a'j'n mal'virt'o'j'n, mi kulp'ig'as pri ĉio mi'a'j'n sen'kulp'a'j'n infan'o'j'n. Mi ne pov'as mensog'i al vi, Borenka, kaj kaŝ'i la ver'o'n. Mi ir'is al vi fanfaron'ant'e, sed kiam mi vid'is vi'a'n delikat'ec'o'n kaj kompat'em'o'n, la lang'o glu'iĝ'is al la palat'o kaj en mi'a konscienc'o la supr'o ven'is sub'e'n.

— Ĉes'u, pa'ĉj'o, ni parol'u pri ali'a'j afer'o'j.

— Di'patr'in'o, kia'j'n infan'o'j'n mi hav'as! — daŭr'ig'is la patr'o, ne aŭskult'ant'e la fil'o'n. — Kia'n donac'o'n mi ricev'is de Di'o! ... Ne ĉifon'o, kiel mi dev'us hav'i tia'j'n infan'o'j'n, sed ver'a hom'o kun anim'o kaj kor'o! Mi tio'n ne ind'as.

La mal'jun'ul'o de'met'is si'a'n mal'grand'a'n ĉap'o'n kaj kelk'foj'e far'is la sign'o'n de l’ kruc'o.

— Glor'o est'u al vi, Di'o! — ĝem'is li, rigard'ant'e ĉirkaŭ'e kaj kvazaŭ serĉ'ant'e sankt'a'n pentr'aĵ'o'n. Rimark'ind'a'j, mal'oft'a'j infan'o'j! Tri fil'o'j'n mi hav'as kaj ĉiu'j est'as sam'a'j. Sobr'a'j, serioz'a'j, ag'em'a'j kaj kiel saĝ'a'j! Vetur'ig'ist'o, kiel saĝ'a'j! Gregori'o sol'a hav'as saĝ'o'n por dek. Li sci'as franc'a'n, li sci'as german'a'n lingv'o'n kaj parol'as ... kio'n valor'as vi'a'j advokat'o'j kompar'e kun li! ... etern'e vi dezir'us li'n aŭskult'i ... Infan'o'j mi'a'j, infan'o'j, mi ne kred'as, ke vi est'as mi'a'j! Mi ne kred'as. Vi Borenka est'as martir'o ... Mi ruin'ig'as vi'n kaj mi ruin'ig'os vi'n ... Sen fin'o vi don'as al mi, kvankam vi sci'as, por kio mi el'spez'as la mon'o'n ... . Antaŭ kelk'e da tag'o'j mi send'is al vi plend'a'n leter'o'n, pri'skrib'is mi'a'n mal'san'o'n, kaj ĉio est'is mensog'o: mi pet'is de vi mon'o'n por rum'o. Kaj vi don'as al mi, ĉar vi tim'as ofend'i mi'n per la rifuz'o. Ĉio'n ĉi mi kompren'as kaj sent'as ... Griŝa ankaŭ est'as martir'o. Ĵaŭd'e mi ven'is al li en la ofic'ej'o'n, ebri'a, mal'pur'a, en ĉifon'o'j ... odor'ant'a brand'o'n kiel drink'ej'o. Rekt'e al li mi ven'as, tia figur'o! ... Mi parol'as al li mal'delikat'e, kaj ĉirkaŭ'e star'as li'a'j estr'o'j, koleg'o'j, pet'ant'o'j ... kia hont'o! Sed li tut'e ne konfuz'iĝ'is, nur iom pal'iĝ'is, ek'rid'et'is, ven'is al mi, kvazaŭ neni'o okaz'is, eĉ prezent'is mi'n al la koleg'o'j. Post'e li akompan'is mi'n ĝis mi'a hejm'o, eĉ per unu vort'o ne riproĉ'is mi'n! Vi'a frat'o Saŝa, li ja ankaŭ est'as martir'o! Li edz'iĝ'is, vi sci'as, kun la fil'in'o de regiment'estr'o el aristokrat'a rond'o, ricev'is dot'o'n ... Oni pov'us supoz'i, ke mi est'as indiferent'a por li. Ne, tut'e ne! Tuj post la edz'iĝ'o mi'n unu'a'n li vizit'is kun si'a jun'a edz'in'o ... En mi'a kavern'o ... La mal'jun'ul'o ek'plor'is, sed tuj rid'ant'e daŭr'ig'is:

— Kaj ĝust'e tiam mi manĝ'is rafan'o'n kun kvas kaj rost'it'a'j'n fiŝ'o'j'n, kaj en la ĉambr'o tia mal'bon'odor'o est'is, ke ĝi naŭz'us la diabl'o'n. Mi kuŝ'is ebri'a, mi'a mal'jun'a salt'is al la jun'a par'o, kun si'a ruĝ'a vizaĝ'o ... abomen'o, unu'vort'e. Sed Saŝa ĉio'n toler'is.

— Jes, ni'a Saŝa est'as bon'a hom'o, — dir'is Bor'is.

— Bon'eg'a! Vi ĉiu'j est'as or'a'j infan'o'j: vi kaj Griŝa kaj Saŝa kaj Sonja. Mi vi'n turment'as, hont'ig'as, rab'as, kaj dum mi'a tut'o viv'o mi aŭd'is de vi neniu'n riproĉ'a'n vort'o'n, mi vid'is neniu'n strab'a'n rigard'o'n. Se mi est'us bon'a patr'o, sed tiel — fi! Nur mal'bon'o'n vi vid'is de mi. Mi est'as mal'bon'a, diboĉ'a hom'o ... Nun, dank’ al Di'o, mi kviet'iĝ'is, mi ne hav'as plu fort'a'n karakter'o'n; sed antaŭ'e, kiam vi est'is ankoraŭ mal'grand'a'j, firm'a vol'o est'is en mi.

Kio'n ajn mi far'is aŭ dir'is, ĉiam ŝajn'is al mi, ke tiel dev'as est'i. Oft'e el la klub'o mi re'ven'is ebri'a, koler'a kaj riproĉ'is vi'a'n mort'int'a'n patr'in'o'n pro la el'spez'o'j. La tut'a'n nokt'o'n mi turment'eg'is ŝi'n kaj pens'is, ke tiel dev'as est'i. Oft'e, kiam vi lev'iĝ'is maten'e kaj ir'is gimnazi'o'n, mi daŭr'ig'is lud'i la sinjor'o'n. Di'o mi'a, turment'eg'is mi la mal'feliĉ'ul'in'o'n! Se vi re'ven'is hejm'e'n kaj mi ankoraŭ dorm'is, vi ne kuraĝ'is tag'manĝ'i antaŭ mi'a vek'iĝ'o. Dum la tag'manĝ'o — la sam'a muzik'o! Vi sen'dub'e memor'as. Al neni'u don'u Di'o tia'n patr'o'n! Por vi'n prov'i Di'o send'is mi'n al vi. Ver'e, por prov'i. Sufer'u, infan'et'o'j, ĝis la fin'o. Respekt'u vi'a'n patr'o'n, kaj vi long'e viv'os. Pro vi'a'j virt'o'j Di'o don'os al vi long'a'n viv'o'n. Vetur'ig'ist'o, halt'u! La mal'jun'ul'o de'salt'is kaj kur'is en drink'ej'o'n. Post du'on'hor'o li re'ven'is ebri'a kaj ek'sid'is apud la fil'o.

— Kie est'as nun Sonja? — demand'is li. — Ĉu ŝi lern'as ankoraŭ?

— Ne, en maj'o ŝi fin'is la kurs'o'j'n kaj nun loĝ'as ĉe la bo'patr'in'o de Saŝa.

— Ho, ho! — mir'is la mal'jun'ul'o. — Brav'a knab'in'o, ŝi simil'as la frat'o'j'n. Ne ĝis'viv'is, Borenka, vi'a patr'in'o. Aŭskult'u, Bor'is, ĉu ŝi ... ŝi sci'as, kiel mi viv'as? Bor'is ne respond'is. Silent'e pas'is kvin minut'o'j. La mal'jun'ul'o ek'plor'is, viŝ'is la vizaĝ'o'n per si'a ĉifon'o kaj dir'is:

— Mi am'as ŝi'n, Borenka! Ŝi ja est'as mi'a sol'a fil'in'o, kaj por la mal'jun'ul'o ne ekzist'as pli bon'a konsol'o, ol fil'in'et'o ... Mi dezir'us vid'i ŝi'n. Ĉu mi pov'us, Borenka?

— Kompren'ebl'e, ĉiam kiam vi vol'as.

— Ĉu efektiv'e? ... Kaj ŝi?

— Ŝi mem serĉ'is vi'n por vi'n vid'i.

— Jen est'as infan'o'j! Vetur'ig'ist'o, ĉu ne ver'e? Aranĝ'u tio'n, Borenka, mi'a kolomb'et'o! Ŝi est'as nun délicatesse, consommé kaj ĉio simil'a, nobel'a, kaj mi ne dezir'us vizit'i ŝi'n en mi'a'j abomen'a'j vest'o'j. Jen kio'n ni far'os, Borenka: tri tag'o'j'n mi ne drink'os, por ke mi'a ruĝ'e'blu'a vizaĝ'o re'ord'iĝ'u, post'e mi ven'os al vi kaj vi prunt'os al mi kostum'o'n; mi mi'n raz'os, tond'ig'os mi'a'j'n har'o'j'n, post'e vi vetur'os al ŝi kaj ŝi'n ven'ig'os en vi'a'n hejm'o'n. Konsent'it'e?

— Bon'e.

— Vetur'ig'ist'o, halt'u! La mal'jun'ul'o re'e de'salt'is kaj kur'is en drink'ej'o'n. Ĝis Bor'is ating'is kun la patr'o li'a'n loĝ'ej'o'n, la mal'jun'ul'o du'foj'e ankoraŭ de'salt'is, kaj la fil'o ĉiu'n foj'o'n silent'e kaj pacienc'e atend'is. Kiam ili, for'las'int'e la vetur'il'o'n, ir'is tra la long'a, mal'pur'a kort'o al la loĝ'ej'o, konfuz'it'a kaj embaras'it'a far'iĝ'is li'a mien'o. Li tim'e kraĉ'otus'is kaj ŝmac'is per la lip'o'j.

— Borenka, — dir'is li per flat'a ton'o, — se mi'a edz'in'o dir'os al vi i'o'n, vi ne atent'u kaj ... est'u des pli ĝentil'a por ŝi. Ŝi est'as mal'delikat'a kaj mal'respekt'a, tamen bon'a vir'in'o. En ŝi'a brust'o bat'as bon'a, varm'a kor'o! La long'a kort'o fin'iĝ'is, kaj Bor'is en'ir'is en long'a'n vestibl'o'n. La pord'a'j hok'o'j ek'krak'is, la ven'int'o'j ek'sent'is la kuir'ej'a'n odor'o'n, la samovar'a'n haladz'o'n kaj ek'aŭd'is laŭt'a'j'n voĉ'o'j'n. Tra'pas'ant'e la kuir'ej'o'n Bor'is vid'is nur la fum'o'n, ŝnur'o'n, sur kiu pend'is la tol'aĵ'o kaj la tub'o'n de l’ samovar'o, el kiu supr'e'n'ir'is or'a'j fajr'er'o'j.

— Jen est'as mi'a kavern'o, — dir'is la mal'jun'ul'o, klin'iĝ'ant'e kaj en'ir'ant'e en mal'grand'a'n ĉambr'et'o'n kun mal'alt'a plafon'o. La atmosfer'o pro la apud'a kuir'ej'o est'is terur'e sufok'a. Ĉe la tabl'o sid'is tri vir'in'o'j kaj regal'is si'n reciprok'e. Vid'int'e la gast'o'n, ili ek'rigard'is unu ali'a'n kaj ĉes'is manĝ'i.

— Vi ricev'is? — demand'is sever'e unu el ili, supoz'ebl'e la “mal'jun'a” mem.

— Mi ricev'is, mi ricev'is, — murmur'is la mal'jun'ul'o. — Nun, Bor'is, sid'iĝ'u, mi pet'as. Simpl'e est'as ĉe ni, ni am'as la simpl'ec'o'n.

Li sen'bezon'e mastr'um'is en la ĉambr'o. Li hont'is la fil'o'n kaj sam'temp'e li vol'is kiel ĉiam si'n montr'i sen'ĝen'a kaj lud'i rol'o'n de mal'feliĉ'a, for'las'it'a patr'o.

— Jes, jun'a hom'o, ni viv'as simpl'e, sen luks'o — murmur'is li. — Ni est'as simpl'a'j hom'o'j, jun'ul'o ... Ni ne am'as, kiel vi, fanfaron'i ... Jes! Ĉu vi ne trink'us brand'o'n? Unu el la vir'in'o'j (ŝi hont'is trink'i en la ĉe'est'o de fremd'ul'o) ek'ĝem'is kaj dir'is:

— Post la fung'o'j mi ankoraŭ trink'os ... Ĉu oni vol'as, aŭ ne, oni dev'as trink'i post ili ... Ivan Gerasimiĉ, invit'u la sinjor'o'n, ebl'e ankaŭ li trink'os!

— Trink'u, jun'a hom'o! — dir'is la mal'jun'ul'o, ne rigard'ant'e la fil'o'n. — Ni hav'as nek vin'o'n, nek likvor'o'n. Ni am'as la simpl'ec'o'n.

— Ne plaĉ'as al li ĉe ni! — ek'ĝem'is la mastr'in'o.

— Ne grav'a, ne grav'a! li trink'os. Por ne ofend'i la patr'o'n per si'a rifuz'o, Bor'is akcept'is la glas'et'o'n kaj silent'e trink'is. Kiam oni al'port'is la samovar'o'n, li ankaŭ silent'e, kun melankoli'a vizaĝ'o trink'is du glas'o'j'n da abomen'a te'o. Silent'e aŭskult'is li la alud'o'j'n de la du'on'patr'in'o pri kruel'a'j kaj sen'kompat'a'j infan'o'j, kiu'j for'las'as si'a'j'n ge'patr'o'j'n.

— Mi sci'as, kio'n vi nun pens'as, — dir'is la mal'jun'ul'o, re'e ekscit'it'a per la brand'o. — Vi pens'as: “li fal'is en marĉ'o'n, mal'feliĉ'ul'o!”, sed laŭ mi'a opini'o, mi'a viv'o est'as pli normal'a, ol vi'a. Mi bezon'as neniu'n.. mi ne intenc'as humil'iĝ'i ... Mi ne toler'as, se knab'o kompat'e mi'n rigard'as. Post la te'o li prepar'is haring'o'n kun cep'o tiel sent'em'e, ke larm'o'j de kor'tuŝ'o ek'bril'is en li'a'j okul'o'j. Li re'e parol'is pri la totalizator'o, pri la gajn'o kaj pri ĉapel'o “panam'a”, kiu'n li aĉet'is hieraŭ por 16 rubl'o'j. Li mensog'is kun sam'a apetit'o, kun kiu li manĝ'is la haring'o'n kaj trink'is. La il'o sid'is silent'e unu hor'o'n kaj komenc'is adiaŭ'i.

— Mi ne kuraĝ'as pet'i, ke vi rest'u — dir'is fier'e la mal'jun'ul'o. — Pardon'u, jun'a hom'o, ke mi ne viv'as, kiel vi vol'as! Adiaŭ, jun'a hom'o, — daŭr'ig'is li per la sam'a ton'o, akompan'ant'e la fil'o'n al la vestibl'o.

— Atande! Sed en la mal'lum'a vestibl'o, li subit'e prem'is la vizaĝ'o'n al la manik'o de l’ fil'o kaj ek'plor'is.

— Se mi pov'us vid'i Sonjan! — murmur'et'is li. — Aranĝ'u tio'n, Borenka, mi'a anĝel'o! ... Mi mi'n raz'os, met'os vi'a'n kostum'o'n ... est'os serioz'a ... Mi silent'os en ŝi'a ĉe'est'o. Ver'e mi silent'os! Li tim'e rigard'is al la pord'o, post kiu est'is aŭd'ebl'a'j la voĉ'o'j de la vir'in'o'j, ĉes'is plor'i kaj dir'is laŭt'e:

— Adiaŭ, jun'a hom'o. Atande!

BOLĈJO

Foj'e kon'at'o rakont'is al mi jen'o'n: “Kiam mi est'is student'o en Moskvo, mi loĝ'is apud unu el ‘tiu'j’ ... vi sci'as. Ŝi est'is Pol'in'o, ŝi'a nom'o est'is Tereso. Alt'kresk'a, nigr'a'har'a, kun nigr'a'j kun'kresk'int'a'j brov'o'j kaj kun grand'a, mal'delikat'a vizaĝ'o, kvazaŭ el'hak'it'a per hak'il'o, ŝi tim'ig'is mi'n per la best'a bril'o de si'a'j mal'pal'a'j okul'o'j, per si'a profund'a bas'o, per si'a'j manier'o'j de vetur'ig'ist'o, per si'a tut'a grand'eg'a figur'o de bazar'a vend'ist'in'o ... Mi loĝ'is en sub'tegment'a ĉambr'o, ŝi'a pord'o est'is kontraŭ mi'a. Mi neniam mal'ferm'is la pord'o'n, se mi sci'is, ke ŝi est'as hejm'e. Sed tio, kompren'ebl'e, okaz'is mal'oft'e. Ia'foj'e mi renkont'is ŝi'n sur la ŝtup'ar'o, sur la kort'o, kaj ŝi send'is al mi rid'et'o'n, kiu'n mi trov'is rab'em'a kaj cinik'a. Ne mal'oft'e mi vid'is ŝi'n ebri'a, kun mal'bril'a'j okul'o'j kaj sen'ord'a'j har'o'j, mal'plaĉ'e rid'et'ant'a ... En tia'j okaz'o'j ŝi ordinar'e dir'is al mi:

— Bon'a'n tag'o'n, sinjor'o student'o! — kaj ŝi rid'is mal'saĝ'e, pli'fort'ig'ant'e mi'a'n abomen'o'n. Mi ŝanĝ'us la loĝ'ej'o'n por liber'ig'i mi'n de tia'j renkont'o'j kaj salut'o'j, sed mi hav'is tiel bel'et'a'n ĉambr'o'n kun vast'a perspektiv'o el la ĉambr'o ... Mi toler'is.

Foj'e, kiam kuŝ'ant'e sur la lit'o mi pen'is trov'i motiv'o'j'n por ne ir'i en la universitat'o'n, subit'e mal'ferm'iĝ'is la pord'o kaj la abomen'a Tereso bas'e salut'is ĉe la pord'o:

— Bon'a'n tag'o'n, sinjor'o student'o!

— Kio'n vi dezir'as? — respond'is mi. Mi vid'as, ke ŝi'a vizaĝ'o est'as konfuz'it'a, pet'em'a ... Ne'ordinar'a por ŝi vizaĝ'o.

— Sinjor'o, mi vol'us pet'i vi'n pri io ... Ne rifuz'u!

Mi kuŝ'as, silent'as kaj pens'as:

— Ruz'o! Atenc'o kontraŭ mi'a ĉast'ec'o, neni'o ali'a! Gard'u vi'n, Jegor.

— Mi dev'as send'i leter'o'n en mi'a'n hejm'land'o'n, — dir'as ŝi pet'eg'e, mal'laŭt'e kaj tim'em'e.

— Diabl'o vi'n pren'u, pens'as mi, mi skrib'os! Mi lev'iĝ'is, ek'sid'is ĉe la tabl'o, pren'is paper'o'n kaj dir'is:

— Ven'u ĉi tie'n, ek'sid'u kaj dikt'u ... Ŝi ven'as, si'n'gard'e ek'sid'as kaj rigard'as mi'n per okul'o'j de kulp'ul'o.

— Al kiu la leter'o?

— Al sinjor'o Boleslavo Kaŝput, Svencany, Varsovia fer'voj'o ...

— Kio'n skrib'i ... Dir'u ...

— Kar'a mi'a Bolĉjo ... kor'o mi'a ... Mi'a fidel'a am'ant'o ... Gard'u vi'n Di'patr'in'o! Or'a mi'a kor'o, kial vi tiel long'e ne skrib'is al vi'a sopir'ant'a kolombin'o Tereso ... Mal'facil'e mi de'ten'is la rid'o'n. ‘La sopir'ant'a kolombin'o’ alt'a kiel grenad'ist'o, kun grand'eg'a pugn'o kaj kun tiel nigr'a vizaĝ'o, kvazaŭ la kolombin'o est'us kamen'tub'ist'o, kiu neniam si'n lav'is! Mi pen'is serioz'e demand'i: — Kiu li est'as, ĉi tiu Dolorĉjo?

— Bolĉjo, sinjor'o student'o, — ŝi sent'is si'n, ŝajn'as al mi, ofend'it'a, ke mi mok'e ŝanĝ'is la nom'o'n. Bolĉjo est'as mi'a fianĉ'o ...

— Fianĉ'o?!?

— Kial vi tiel mir'as, sinjor'o? Kial mi, fraŭl'in'o, ne pov'as hav'i fianĉ'o'n? Ŝi fraŭl'in'o! Kiel tio plaĉ'as al vi? — Kial ne! Ĉio okaz'as ... Ĉu de long'e li est'as vi'a fianĉ'o? ...

— Ses'a'n jar'o'n ... Ho, ho! — pens'as mi. Ni skrib'is la leter'o'n. Mi dir'as al vi, tiel, am'plen'a'n kaj delikat'a'n leter'o'n, ke mi mem, ebl'e, vol'us est'i Bolĉjo, se la korespond'ant'in'o est'us ne Tereso, sed io ali'a, mal'pli grand'a.

— Kor'a'n dank'o'n al vi, sinjor'o, pro la komplez'o! — dir'as al mi Tereso kun salut'o. — Ebl'e ankaŭ mi pov'us far'i i'o'n por vi?

— Ne, mi dank'as vi'n.

— Ebl'e vi hav'as ĉemiz'o'j'n aŭ pantalon'o'j'n por flik'i? Mi sent'as, ke ĉi tiu mastodont'o en jup'o konfuz'as mi'n, ke mi ruĝ'iĝ'as, kaj mi respond'as mal'ĝentil'e, ke mi bezon'as neni'o'n.

Ŝi for'ir'is. Pas'is du semajn'o'j ... Foj'e vesper'e mi sid'as ĉe la fenestr'o kaj fajf'as pens'ant'e, kiel mi pov'us liber'iĝ'i de mi mem? Enu'e est'as, la veter'o est'as mal'bon'a, oni pov'as ir'i neni'e'n, kaj de la enu'o mi okup'is mi'n per la mem'analiz'o. Ĝi ankaŭ est'as sufiĉ'e enu'ig'a, sed kiam mank'as ali'a'j okup'o'j ... Subit'e la pord'o mal'ferm'iĝ'as — dank’ al Di'o! iu ven'is ...

— Ĉu vi ne est'as tre okup'at'a, sinjor'o student'o? Tereso! Hm ...

— Ne ... kio'n vi dezir'as?

— Mi vol'us pet'i vi'n, ke vi skrib'u ankoraŭ unu leter'o'n ...

— Mi est'as pret'a ... Al Bolĉjo.

— Ne, nun jam de li ...

— Kio'n?

— Ho mi mal'saĝ'a vir'in'o! Pardon'u, sinjor'o, mi ne ĝust'e esprim'is tio'n. Nun la leter'o est'as ne por mi, sed por amik'in'o ... t. e. ne por amik'in'o, sed ... por amik'o ... Li ne sci'as skrib'i ... li hav'as fianĉ'in'o'n, ŝi'a nom'o est'as, kiel mi'a, Tereso ... Ebl'e vi skrib'os leter'o'n al tiu Tereso? Mi rigard'as ŝi'n — ŝi'a vizaĝ'o est'as konfuz'it'a, la fingr'o'j trem'as, ŝi balbut'as kaj ... mi diven'as!

— Sinjor'in'o, ĉio'n vi mensog'is. Ekzist'as neni'u Bolĉjo, neni'u Tereso. De mi vi profit'os neni'o'n kaj mi ne dezir'as kon'at'ec'o'n kun vi ... Ĉu vi kompren'is? Ŝi strang'e ek'tim'is, konfuz'iĝ'is, ek'mov'is rid'ind'e la lip'o'j'n por dir'i i'o'n, sed silent'is. Mi atend'as, kio okaz'os, kaj mi sent'as, ke mi, ŝajn'as, erar'is suspekt'ant'e, ke ŝi intenc'as de'log'i mi'n de la voj'o de l’ ĉast'ec'o. Ĉi tie est'as io ali'a.

— Sinjor'o student'o, — komenc'is ŝi, kaj subit'e, sving'int'e la man'o'n, ŝi turn'is si'n al la pord'o kaj for'ir'is. Mi rest'is kun mal'agrabl'a sent'o en la kor'o: mi aŭd'as, ŝi bru'ferm'as si'a'n pord'o'n, sen'dub'e ŝi ofend'iĝ'is ... Mi iom konsider'is kaj decid'is ir'i al ŝi, re'vok'i ŝi'n kaj skrib'i ĉio'n, kio'n ŝi dezir'as.

Mi en'paŝ'as en ŝi'a'n ĉambr'o'n — mi vid'as, ŝi sid'as ĉe la tabl'o, apog'as si'n sur ĝi kaj prem'as la kap'o'n per la man'o'j.

— Aŭskult'u, dir'as mi ... ... Ĉiu'foj'e, kiam mi rakont'as ĉi tiu'n histori'o'n kaj ven'as al ĉi tiu moment'o, mi sent'as i'o'n strang'a'n ..... tia mal'saĝ'ec'o! Je-es ...

— Aŭskult'u, mi dir'as ... Ŝi de'salt'as de si'a seĝ'o, ir'as al mi kun bril'ant'a'j okul'o'j kaj met'int'e la man'o'j'n sur mi'a'j'n ŝultr'o'j'n, komenc'as murmur'et'i ... pli ĝust'e, tondr'i per si'a bas'a voĉ'o ...

— Nu, jes! Neni'u Bolĉjo ekzist'as ... Ankaŭ neni'u Tereso! Sed ĉu mal'facil'e est'as por vi konduk'i la plum'o'n sur la paper'o, jes? Ah, vi! Vi ... tiel delikat'a! Ekzist'as neni'u, nek Bolĉjo, nek Tereso, mi sol'a est'as! Kio do?

— Permes'u, — dir'as mi konfuz'it'a per la akcept'o, — mi ne kompren'as. Bolĉjo ne ekzist'as?

— Ne ekzist'as.

— Nek Tereso?

— Nek Tereso! Mi est'as Tereso! Neni'o'n kompren'ant'e, mi rigard'as ŝi'n per larĝ'e mal'ferm'it'a'j okul'o'j kaj pen'as konstat'i, kiu frenez'iĝ'is, mi aŭ ŝi? Ŝi re'ir'is al la tabl'o, serĉ'is i'o'n tie, re'ven'as kaj dir'as ofend'it'e:

— Se tiel mal'facil'e est'is por vi skrib'i al Bolĉjo, jen est'as vi'a leter'o, re'pren'u ĝi'n! Ali'a'j skrib'os por mi ... Mi vid'as — en mi'a man'o est'as la leter'o al Bolĉjo!

— Aŭskult'u, Tereso! Kio'n signif'as ĉio tio? Por kio vi bezon'as, ke skrib'u ali'a'j person'o'j? Mi ja skrib'is kaj vi ne send'is la leter'o'n?

— Kie'n?

— Al ĉi tiu ... al Bolĉjo?

— Li ja ne ekzist'as! Mi absolut'e neni'o'n kompren'as! Kio'n far'i? Ek'fajf'i kaj for'ir'i. Sed ŝi ek'parol'is:

— Vi ne kompren'as? — dir'is ŝi ofend'it'e. — Li ne ekzist'as, li do ne ekzist'as! — Kaj ŝi dis'etend'is la man'o'j'n, kvazaŭ ne kompren'ant'e, kial li ne ekzist'as.

— Sed mi dezir'as, ke li ekzist'u ... Ĉu mi ne est'as hom'o, kiel ĉiu'j ali'a'j? Cert'e, mi ... mi sci'as. Sed mal'util'as neniu'n, ke mi skrib'as al li ...

— Permes'u — al kiu?

— Al Bolĉjo, mi ripet'as!

— Li ja ne ekzist'as.

— Ah, Jesuo-Mario! Li ne ekzist'as, sed ŝajn'as al mi ke li est'as! ... Mi skrib'as al li kaj li kvazaŭ est'as ... Tereso — est'as mi, li respond'as al mi, kaj mi re'e al li! ... Mi kompren'is ... Mi sent'is dolor'o'n, hont'o'n! Najbar'e, apud mi loĝ'as hom'o, hav'ant'a neniu'n, kiu am'e, kor'e rilat'as al li, kaj ĉi tiu hom'o el'pens'as al si amik'o'n!

— Vi skrib'is por mi leter'o'n al Bolĉjo. Ali'a person'o leg'as ĝi'n al mi, mi aŭskult'as kaj pens'as, ke Bolĉjo ekzist'as! Tiam mi pet'as, ke oni skrib'u leter'o'n de Bolĉjo al Tereso ... al mi. Kiam oni leg'as al mi tia'n leter'o'n, mi est'as tut'e konvink'it'a, ke Bolĉjo ekzist'as ... mi'a viv'o far'iĝ'as pli facil'a ... Jes ... Diabl'o pren'u! ... De tiu temp'o mi skrib'is akurat'e du foj'o'j'n en la semajn'o leter'o'j'n al Bolĉjo kaj respond'o'n de Bolĉjo al Tereso. Bon'e mi skrib'is la respond'o'j'n ... Ŝi aŭskult'is ili'n kaj plor'eg'is ... bas'e plor'eg'is. Kaj pro tio, ke per la leter'o'j al ŝi de el'pens'it'a Bolĉjo mi ŝi'n plor'ig'is, ŝi flik'is al mi la ŝtrump'et'o'j'n, ĉemiz'o'j'n k. t. p ... Post tri monat'o'j oni met'is ŝi'n en mal'liber'ej'o'n. Kaj nun sen'dub'e ŝi ne viv'as plu.

...Mi'a kon'at'o for'blov'is de la cigared'o la cindr'o'n; medit'e rigard'is la ĉiel'o'n kaj dir'is:

Je-es ... Ju pli la hom'o gust'um'is da mal'dolĉ'o, des pli dezir'as li dolĉ'o'n. Sed ni tio'n ne kompren'as, vest'it'a'j per ni'a'j antikv'a'j virt'o'j kaj rigard'ant'e unu ali'a'n tra la vual'o de l’ konvink'o pri ni'a sen'pek'ec'o ... Tio est'as mal'saĝ'a kaj ... tre kruel'a. Fal'int'a'j hom'o'j, ni dir'as ... Sed kio ili est'as? Antaŭ ĉio — hom'o'j, ili hav'as sam'a'j'n ost'o'j'n, sang'o'n, karn'o'n kaj nerv'o'j'n, kiel ni. Oni dir'as tio'n al ni jam de jar'cent'o'j, ĉiu'tag'e. Ni aŭskult'as kaj ... la diabl'o sci'as, kiel mal'saĝ'a est'as ĉio tio! Ĉu ni tut'e surd'iĝ'is de la laŭt'a predik'o pri la human'ism'o? En real'ec'o, ni mem ankaŭ est'as fal'int'a'j hom'o'j, eĉ tre profund'e'n fal'int'a'j en sen'fund'aĵ'o'n de la konvink'o pri la super'ec'o de ni'a'j nerv'o'j kaj cerb'o super la cerb'o kaj nerv'o'j de l’ hom'o'j, kiu'j est'as nur mal'pli ruz'a'j, ol ni, kiu'j mal'pli lert'e ol ni ŝajn'ig'as bon'ec'o'n. Ceter'e, sufiĉ'e mi dir'is pri tio. Ĉio tio est'as tiel mal'nov'a, ke oni dev'us hont'i pri tio parol'i ... Tre mal'nov'a ... jes”.

La Mirakl'o De PURUN BHAGAT

Viv'is iam en Hind'uj'o vir'o, kiu est'is unu'a ministr'o de du'on'e sen'pend'a regn'o en la nord-okcident'a part'o de la land'o. Li est'is braman'o de tiel alt'a kast'o ke la vort'o “kast'o” hav'is por li neniu'n signif'o'n; li'a patr'o est'is grav'a ofic'ist'o inter la hel'e vest'it'a'j kort'eg'an'o'j de mal'nov'mod'a hind'a regn'o. Sed Purun Dass, far'iĝ'int'e plen'aĝ'a, kompren'is, ke la antaŭ'a stat'o de l’ afer'o'j tut'e ŝanĝ'iĝ'is, ke ĉiu cel'ant'a pli alt'a'n rang'o'n dev'as amik'e rilat'i al Angl'o'j kaj imit'i ĉio'n, kio'n ili trov'as bon'a. Sam'temp'e la en'land'a ofic'ist'o dev'as konserv'i la favor'o'n de l’ propr'a estr'o, mal'facil'a do est'is la afer'o, sed la si'n'gard'a jun'a braman'o, eduk'it'a en la universitat'o de Bombaj'o, prudent'e lud'is si'a'n rol'o'n kaj ŝtup'o post ŝtup'o ating'is la rang'o'n de unu'a ministr'o de la regn'o, t. e. ke li posed'is pli da pov'o, ol li'a estr'o Maharaĝ'a.

Post la mort'o de l’ mal'jun'a reĝ'o, kiu mal'fid'is al Angl'o'j, al ali'a'j fer'voj'o'j kaj telegraf'o'j, Purun Daas akir'is plen'a'n konfid'o'n de la jun'a hered'int'o, eduk'it'a de angl'a guvern'ist'o. Ambaŭ kun'e, sed tia'manier'e ke la ministr'o ĉiam zorg'em'e las'is la merit'o'n al la reĝ'o, ili fond'is lern'ej'o'j'n por knab'in'o'j, konstru'is voj'o'j'n, apotek'o'j'n, aranĝ'is ekspozici'o'j'n de ter'kultur'a'j il'o'j, el'don'is ĉiu'jar'e “blu'a'n libr'o'n” pri la “Moral'a kaj material'a progres'o de l’ regn'o”. La angl'a ministr'ej'o de ekster'a'j afer'o'j kaj la hind'a reg'ist'ar'o est'is rav'it'a'j.

Tre mal'mult'a'j en'land'a'j ŝtat'o'j akcept'as sen'kondiĉ'e la angl'a'n progres'o'n, ĉar ili ne vol'as kred'i, kiel kred'is Purun Dass, ke tio, kio est'as bon'a por Angl'o, dev'as est'i tri'obl'e bon'a por Azi'an'o.

La unu'a ministr'o far'iĝ'is tre honor'at'a amik'o de Vic'reĝ'o'j kaj Estr'o'j, de misi'ist'o'j-kurac'ist'o'j kaj ordinar'a'j misi'ist'o'j, de sen'tim'a'j angl'a'j oficir'o'j-rajd'ist'o'j, kiu'j ven'as ĉas'i en la reĝ'a'j best'ej'o'j, de la grand'a'j amas'o'j da turist'o'j, kiu'j tra'vojaĝ'as Hind'uj'o'n de l’ nord'o al sud'o dum la mal'varm'a sezon'o kaj mal'ŝpar'e don'as al ĉiu'j konsil'o'j'n, kia'manier'e oni dev'as administr'i la ŝtat'o'n. Dum liber'a temp'o li fond'is kurac'ist'a'j'n kaj industri'a'j'n lern'ej'o'j'n laŭ angl'a model'o, skrib'is korespond'aĵ'o'j'n por “Pioneer”, la plej grand'a ĉiu'tag'a gazet'o de Hind'uj'o, klar'ig'ant'e la cel'o'j'n kaj intenc'o'j'n de la reĝ'o.

Fin'e li vizit'is Angl'uj'o'n, kaj re'ven'int'e dev'is pag'i al la pastr'o'j grand'eg'a'j'n sum'o'j'n, ĉar braman'o eĉ de tiel alt'a kast'o, kiel Purun Dass, perd'as la kast'o'n, se li tra'vetur'is la mar'o'n. En Londono li renkont'is ĉiu'j'n kaj parol'is kun ĉiu'j, kiu'j ind'is kon'iĝ'o'n — kun vir'o'j, kies nom'o'j est'as fam'a'j en la tut'a mond'o — kaj vid'is ankoraŭ pli mult'e, ol li rakont'is. Li ricev'is honor'a'j'n atest'o'j'n de universitat'o'j, parol'is pri re'form'o'j en Hind'uj'o kun angl'in'o'j en vizit'a'j kostum'o'j, ĝis fin'e tut'a Londono proklam'is li'n “plej ĉarm'a hom'o, kiu iam ajn est'is invit'at'a al tag'manĝ'o'j”.

Kiam li re'ven'is Hind'uj'o'n li ating'is la supr'o'n de l’ glor'o: la Vic'reĝ'o mem vizit'is li'n por donac'i al li la Grand'a'n Kruc'o'n de la Hind'a Stel'o, riĉ'e ornam'it'a'n per diamant'o'j, ruband'o'j kaj emajl'o'j; dum la sam'a ceremoni'o, kiam tondr'is la paf'il'eg'o'j, li ricev'is la Komandor'a'n Orden'o'n de Hind'a Imperi'o, — li'a nom'o far'iĝ'is: Sir Purun Dass K. O. H. I.

Vesper'e, dum la festen'o en la grand'a tend'o de la Vic'reĝ'o, li ek'star'is kun la orden'o sur la brust'o kaj respond'ant'e la toast'o'n por si'a reĝ'o, li dir'is parol'ad'o'n, kiu'n mult'a'j Angl'o'j envi'us al li.

En la sekv'int'a monat'o, kiam la urb'o re'e dron'is en la sven'ig'ant'a varm'eg'o, li far'is tio'n, kio'n sen'dub'e sonĝ'us far'i neni'u Angl'o: koncern'e la afer'o'j'n de tiu ĉi mond'o, li mort'is. Li'a mult'e'kost'a orden'o re'ven'is al la Hind'a Reg'ist'ar'o, la administr'ad'o de l’ afer'o'j est'is komisi'it'a al nov'a unu'a ministr'o kaj komenc'iĝ'is grand'a ĉas'ad'o al reg'ist'ar'a'j ofic'o'j. La pastr'o'j sci'is, kio okaz'is, ankaŭ la popol'o diven'is; sed Hind'uj'o est'as la sol'a land'o de l’ mond'o, kie ĉiu pov'as far'i, kio'n li vol'as, kaj neni'u demand'as, kial la fakt'o, ke Sir Purun Dass K. O. H. I. for'las'is la posten'o'n, palac'o'n kaj pov'o'n por la teler'et'o de l’ almoz'ul'o kaj la okr'e'flav'a'j vest'o'j de Sunnyasi, t. e. de sankt'a hom'o, ŝajn'is al neni'u ekster'ordinar'a.

Konform'e al la Antikv'a Leĝ'o li est'is du'dek jar'o'j'n jun'ul'o, du'dek jar'o'j'n milit'ist'o — kvankam li neniam port'is arm'il'o'j'n — kaj du'dek jar'o'j'n estr'o de la famili'o. Li ĝu'is la riĉ'ec'o'n kaj pov'o'n en la grad'o, kia'n ili merit'is laŭ li'a opini'o; li ne for'puŝ'is honor'o'j'n, se li renkont'is ili'n sur si'a voj'o; li vid'is hom'o'j'n kaj land'o'j'n de proksim'e kaj de mal'proksim'e; kaj la hom'o'j kaj land'o'j lev'iĝ'is antaŭ li por li'n honor'i. Nun li for'las'is ĉio'n ĉi, kiel oni de'ĵet'as mantel'o'n, kiu'n oni ne bezon'as plu.

Kiam li tra'pas'is la urb'a'n pord'eg'o'n vest'it'a per antilop'a fel'o, ten'ant'e sub la brak'o baston'o'n kun kupr'a ten'il'o kaj en la man'o brun'a'n almoz'a'n teler'et'o'n el polur'it'a coco-de-mer, nud'pied'a, sol'a, kun okul'o'j mal'lev'it'a'j ter'e'n — post li ek'son'is de la bastion'o'j paf'o'j por honor'i li'a'n feliĉ'a'n post'e'ul'o'n. Purun Dass balanc'is la kap'o'n. Ĉio ĉi jam est'is fin'it'a por li; la pas'int'a'n viv'o'n li re'memor'is sen sopir'o kaj bedaŭr'o, kiel oni re'memor'as la nebul'a'j'n sonĝ'o'j'n. Nun li est'is Sunnyasi, migr'ant'a almoz'ul'o, sen hejm'o, ricev'ant'a pan'o'n de kompat'em'a'j proksim'ul'o'j; sed dum ekzist'os en Hind'uj'o unu pec'o da pan'o por divid'o, neni'u pastr'o aŭ almoz'ul'o sufer'os mal'sat'o'n. Purun Dass neniam gust'um'is viand'o'n, tre mal'oft'e fiŝ'o'n. Kvin sterling'o'j tut'e sufiĉ'is por li'a'j el'spez'o'j en la temp'o, kiam li dispon'is milion'o'j'n. Eĉ en Londono, dum la luks'a'j festen'o'j, li neniam forges'is si'a'n rev'o'n pri la ripoz'o kaj trankvil'o: la long'a'j'n sabl'a'j'n voj'o'j'n de Hind'uj'o, kovr'it'a'j'n de post'sign'o'j de nud'pied'ul'o'j, la sen'ĉes'a'n mal'rapid'a'n mov'ad'o'n, la akr'a'n odor'o'n de l’ fum'o lev'iĝ'ant'a kiel ĉif'it'a'j ruband'o'j de la fajr'uj'o'j sub la fig'arb'o'j, ĉe kiu'j la vojaĝ'ant'o'j sid'iĝ'as al la vesper'manĝ'o.

Kiam ven'is la temp'o por real'ig'i ĉi tiu'n rev'o'n, la unu'a ministr'o prepar'is ĉio'n neces'a'n kaj post tri tag'o'j pli facil'e est'us trov'i aer'vezik'et'o'n en la sen'fund'aĵ'o de Atlantik'o, ol Purun Dass’on inter la hind'a'j migr'ul'o'j, kiu'j sen'ĉes'e kun'iĝ'as kaj dis'iĝ'as sur la eben'aĵ'o'j de Hind'uj'o.

Ĉiu'vesper'e li stern'is si'a'n antilop'a'n fel'o'n en la lok'o, kie renkont'is li'n la krepusk'o, jen en apud'voj'a monaĥ'ej'o de l’ migr'ul'o'j, jen ĉe la argil'a'j kolon'o'j de altar'o de Kala Pir, kie la Ĵogis’oj, nebul'a sekt'o de sankt'ul'o'j, akcept'is li'n kiel hom'o'n, kiu respekt'as la kast'o'j'n kaj sekt'o'j'n; jen proksim'e de mal'grand'a'j hind'a'j vilaĝ'o'j, kie la infan'o'j al'port'is al li nutr'aĵ'o'n, prepar'it'a'n de ili'a'j ge'patr'o'j; aŭ sur la dekliv'o'j de la paŝt'ej'o'j, kie la flam'o'j de li'a fajr'uj'o vek'is la dorm'ant'a'j'n kamel'o'j'n. Tio est'is indiferent'a por Purun Dass, aŭ pli ĝust'e por Purun Bhagat, kiel li nun nom'is si'n mem. Kia est'is la land'o, popol'o, nutr'aĵ'o, est'is indiferent'e por li; sed sen'konsci'e li'a'j pied'o'j port'is li'n al nord-orient'o: de sud'o al Rohtak, de Rohtak al Karnool, de Karnool al la ruin'o'j de Samanah; post'e li ir'is laŭ'long'e de la sek'iĝ'int'a flu'ej'o de river'o Eugger, kiu plen'iĝ'as nur kiam pluv'as en la mont'o'j, ĝis fin'e li ek'vid'is mal'proksim'e la lini'o'n de Himalaj'a'j mont'o'j.

Purun Dass ek'rid'et'is: li re'memor'is, ke li'a patr'in'o est'is raĵputa braman'in'o el la ĉirkaŭ'aĵ'o de Kul'u, montan'in'o ĉiam sopir'ant'a al la neĝ'o'j, kaj ek'pens'is, ke plej mal'grand'a gut'o da montan'a sang'o en la vejn'o'j de hom'o re'konduk'as li'n ĉiam al la hejm'a region'o.

— Tie, tie — dir'is Purun Bhagat sur'ir'ant'e la dekliv'o'n de Sevalik, sur kiu'j la kakt'o'j star'as rekt'e kiel sep'o'brak'a'j kandel'ing'o'j — tie mi ripoz'os kaj dediĉ'os mi'a'n viv'o'n al la saĝ'o.

Kaj la mal'varm'a sent'o de Himalaj'a'j mont'o'j sibl'is al li'a'j orel'o'j, kiam li ek'ir'is la voj'o'n al Simla.

La last'a'n foj'o'n, kiam li est'is ĉi tie, li vetur'is kun luks'a eskort'o por vizit'i la plej afabl'a'n kaj ĝentil'a'n vic'reĝ'o'n; ili parol'is unu hor'o'n pri la komun'a'j amik'o'j en Londono kaj pri la opini'o de la hind'a popol'o pri la nun'a stat'o de l’ afer'o'j. Nun Purun Bhagat vizit'is neniu'n; si'n apog'ant'e al la balustrad'o de la promen'ej'o li rigard'is la bel'eg'a'n panoram'o'n — kvar'dek mejl'o'j'n da val'o'j ĉe si'a'j pied'o'j, ĝis mahomet'an'a polic'ist'o dir'is al li, ke li mal'help'as la pas'ant'o'j'n. Purun Bhagat klin'iĝ'is respekt'e antaŭ la leĝ'o, ĉar li kon'is ĝi'a'n valor'o'n kaj ĉiam serĉ'is leĝ'o'n por si mem. Li do daŭr'ig'is la voj'o'n kaj pas'ig'is la nokt'o'n en ter'dom'et'o en antaŭ'urb'o de Simla Chota, kiu pov'us ŝajn'i la fin'o de la ter'o, sed por li ĝi est'is la komenc'o de li'a vojaĝ'o.

En la sekv'int'a tag'o li ek'ir'is la voj'o'n tra Himalaj'o'j al Tibeto. Ĝi est'is mal'larĝ'a voj'et'o, tra'hak'it'a en la ŝton'eg'o'j, aŭ pend'ant'a sur trab'o'j super sen'fund'aĵ'o'j, kiu jen kur'as sur varm'a'j, mal'sek'a'j val'o'j, ĉiu'flank'e ĉirkaŭ'it'a'j de mont'o'j, jen ramp'as sur la sen'arb'a'j'n supr'o'j'n, kie la sun'o brul'ig'as kvazaŭ la radi'o'j de l’ lent'o; jen ĝi profund'iĝ'as en mal'lum'a'j'n arb'ar'o'j'n, kie la filik'o'j kovr'as la arb'o'j'n de l’ radik'o'j ĝis la pint'o'j, kie la fazan'o al'vok'as printemp'e si'a'n in'o'n. Li renkont'is tibetajn paŝt'ist'o'j'n kun ili'a'j hund'o'j kaj brut'ar'o'j (ĉiu ŝaf'o port'is sur la dors'o sak'o'n da boraks'o), migr'ant'a'j'n arb'o'hak'ist'o'j'n, lam'o'j'n vest'it'a'j'n per mantel'o'j kaj kovr'il'o'j pilgrim'ant'a'j'n el Tibeto Hind'uj'o'n; kurier'o'j'n de mal'grand'a'j ŝtat'o'j, izol'it'a'j inter la mont'o'j, galop'ant'a'j'n sur striat'a'j aŭ mult'kolor'a'j ĉeval'et'o'j; aŭ kaj alkad'o'j'n de raĝ'o'j, rajd'ant'a'j iu'n vizit'i. Ia'foj'e dum la tut'a tag'o li vid'is nur brun'a'n urs'o'n, kiu murmur'is el'ter'ig'ant'e radik'o'j'n, ie mal'supr'e, profund'e sur la val'o.

En la unu'a'j moment'o'j de l’ vojaĝ'o, la murmur'o de l’ mond'o, kiu'n li las'is post si, son'is ankoraŭ en li'a'j orel'o'j, kiel en la tunel'o oni aŭd'as la bru'o'n de ĵus tra'pas'int'a vagon'ar'o; sed kiam li pas'is Mutenian inter'mont'o'n, ĉio fin'iĝ'is kaj Purun Bhagat rest'is sol'a kun si mem, ir'ant'e, admir'ant'e kaj rev'ant'e. Li'a'j okul'o'j fiks'e rigard'is la ter'o'n, li'a'j pens'o'j flug'is super la nub'o'j'n.

Foj'e vesper'e post du tag'o'j de sur'ir'ad'o li ating'is la plej alt'a'n tra'ir'ej'o'n kaj ek'vid'is antaŭ si vic'o'n da neĝ'a'j supr'o'j, zon'ant'a'j la horizont'o'n: mont'o'j dek kvin, du'dek mil fut'o'j da alt'o, kiu'j ŝajn'is tiel proksim'a'j, ke ili'n pov'us ating'i ŝton'ĵet'o, kvankam en real'ec'o la inter'spac'o est'is tre grand'a — kvin'dek aŭ ses'dek mejl'o'j. La voj'et'o'n kron'is mal'lum'a, dens'a arb'ar'o: deodar'o'j, nuks'uj'o'j, sovaĝ'a'j prun'o'j, oliv'a'j kaj pir'a'j arb'o'j, sed precip'e deodar'o'j t. e. himalaj'a'j cedr'o'j. En ili'a ombr'o star'is for'las'it'a sankt'ej'o de Kali (Purga, Sitala), di'o, kies help'o'n oni ia'foj'e pet'eg'as kontraŭ la variol'o.

Purun Bhagat bala'is la ŝton'a'n plank'o'n, ek'rid'et'is al la grimac'ant'a statu'o, konstru'is post la altar'o mal'grand'a'n argil'a'n fajr'uj'o'n, stern'is la antilop'a'n fel'o'n sur lit'o de freŝ'a'j pin'a'j pingl'o'j, met'is sub la brak'o'n si'a'n buiragibaston'o'n kun kupr'a ten'il'o, kaj ek'sid'is por ripoz'i.

Tuj sub li la flank'o de l’ mont'o est'is tut'e krut'eg'a kaj mil kvin'cent fut'o'j'n mal'supr'e est'is vid'ebl'a val'o, kie mal'grand'a vilaĝ'o kroĉ'iĝ'is al la dekliv'o de l’ mont'o. La mur'o'j de l’ dom'o'j est'is el ŝton'o'j, la tegment'o'j el bat'prem'it'e ter'o. Ĉirkaŭ'e mal'grand'a'j kamp'o'j kuŝ'is teras'e, kvazaŭ flik'it'a antaŭ'tuk'o, ĵet'it'a sur la genu'o'j'n de l’ mont'o. Inter la ŝton'o'j, ĉirkaŭ'ant'a'j la draŝ'ej'o'j'n, si'n paŝt'is bov'in'o'j, ne pli grand'a'j ol skarab'o'j. Rigard'ant'e trans la val'o'n, la okul'o erar'e mezur'is la grand'o'n de l’ objekt'o'j kaj ne rimark'is ke tio, kio ŝajn'is mal'alt'a arb'et'ar'o sur la kontraŭ'a dekliv'o de l’ mont'o, est'is en real'ec'o arb'ar'o de grand'eg'a'j pin'o'j. Purun Bhagat vid'is agl'o'n fal'ant'a'n tra la sen'fund'aĵ'o, sed la grand'eg'a bird'o jam en la mez'o de l’ voj'o far'iĝ'is nigr'a punkt'et'o. Ar'o'j da mal'grand'a'j, dis'blov'at'a'j nub'et'o'j flug'is super la val'o, jen kaŝ'ant'e si'n post ŝton'eg'o'j, jen lev'iĝ'ant'e supr'e'n kaj mal'aper'ant'e tut'e, kiam ili ating'is la supr'o'n de l’ mont'o. Rigard'ant'e ĉio'n ĉi, Purun Bhagat dir'is al si mem: “Ĉi tie mi trov'os trankvil'o'n!” Sed por montan'o est'as bagatel'o ir'i supr'e'n aŭ mal'supr'e'n kelk'cent'o'n da paŝ'o'j. Kiam do la vilaĝ'an'o'j rimark'is la fum'o'n lev'iĝ'ant'a'n de la for'las'it'a sankt'ej'o, ili'a pastr'o tuj sur'ir'is la teras'a'n flank'o'n de l’ mont'o por salut'i la pilgrim'ant'o'n.

Rigard'int'e la okul'o'j'n de Purun Bhagat — okul'o'j'n de hom'o, kiu kutim'is estr'i milion'o'j'n, la pastr'o klin'iĝ'is ĝis la ter'o, pren'is, sen vort'o, la almoz'ul'a'n plad'et'o'n kaj re'ven'is vilaĝ'o'n.

— Fin'e ni hav'as sankt'o'n hom'o'n; neniam mi vid'is tia'n. Li est'as val'an'o, sed li'a vizaĝ'o est'as pal'a, li est'as ver'a braman'o.

Ĉiu'j mastr'in'o'j ek'kri'is:

— Ĉu li rest'os inter ni? Kaj ĉiu komenc'is fervor'e prepar'i por Purun Bhagat plej bon'gust'a'j'n manĝ'aĵ'o'j'n. La nutr'aĵ'o en mont'a'j region'o'j est'as tre simpl'a, tamen pi'a montan'in'o sci'as kuir'i frand'aĵ'o'j'n, uz'ant'e poligon'o'n kaj maiz'o'n, riz'o'n kaj ruĝ'a'n pipr'o'n, mal'grand'a'j'n fiŝ'o'j'n, kapt'it'a'j'n en la val'a'j torent'o'j, miel'o'n el tub'o'form'a'j abel'uj'o'j, far'it'a'j en la ŝton'a'j mur'o'j, abrikot'o'j'n, safran'o'n, sovaĝ'a'n zingibr'o'n kaj aven'a'n farun'o'n. La pastr'o re'port'is al Purun Bhagat plen'a'n plad'et'o'n.

— Ĉu li intenc'as loĝ'i tie ĉi! Ĉu li bezon'as chela’n, lern'ant'o'n kiu kolekt'os por li almoz'o'n? Ĉu li hav'as kovr'il'o'n kontraŭ la mal'varm'o? Ĉu la nutr'aĵ'o est'as bon'a? — jen est'is la demand'o'j de l’ vilaĝ'an'a pastr'o.

Purun Bhagat manĝ'is, dank'is la don'int'o'n.

— Jes, mi intenc'as rest'i ĉi tie.

— Tio sufiĉ'as — respond'is la pastr'o. — Li las'u ĉiam la teler'et'o'n ekster'e, inter la du kun'plekt'it'a'j radik'o'j, kaj ĉiu'tag'e Bhagat ricev'os si'a'n nutr'aĵ'o'n, ĉar por la vilaĝ'o est'as honor'o, ke tia hom'o — li rigard'is ne'kuraĝ'e la vizaĝ'o'n de Bhagat — vol'as est'i ili'a najbar'o.

En tiu tag'o do fin'iĝ'is la migr'ad'o de Purun Bhagat. Li trov'is lok'o'n, kiu'n elekt'is por li la sort'o, en silent'o kaj sen'lim'a spac'o. De tiu moment'o la temp'o halt'is por li, kaj la izol'ul'o ne sci'is plu, ĉu li viv'as aŭ jam mort'is, ĉu li est'as hom'o, estr'o de si'a'j membr'o'j, aŭ part'o de la mont'o aŭ de l’ nub'o'j, de la kapric'a pluv'o aŭ de l’ sun'a'j radi'o'j. Mal'laŭt'e li ripet'ad'is mult'foj'e unu Nom'o'n kaj post ĉiu ripet'o li sent'is, ke li pli kaj pli liber'iĝ'as el si'a korp'o kaj ke li'a anim'o lev'iĝ'as sen'ĉes'e al la pord'o de ia terur'a mister'o; sed ĝust'e en la moment'o, kiam mal'ferm'iĝ'is la pord'o, li'a korp'o re'tir'is li'n ter'o'n kaj re'e li kun mal'esper'o sent'is si'n mal'liber'ig'it'a en la korp'o kaj ost'o'j de Purun Bhagat.

Ĉiu'maten'e oni met'is silent'e la plen'a'n plad'et'o'n antaŭ la sankt'ej'o, inter la kun'plekt'it'a'j radik'o'j. Ia'foj'e al'port'is li'n la pastr'o; ia'foj'e komerc'ist'o Ladakki, loĝ'ant'a en la vilaĝ'o kaj dezir'ant'a montr'i si'n'don'em'o'n, sur'ir'is mal'facil'e la krut'a'n voj'et'o'n; sed plej oft'e far'is tio'n la vir'in'o, kiu nokt'e prepar'is la manĝ'aĵ'o'n. Kor'tuŝ'it'a ŝi murmur'et'is: “Preĝ'u por mi al la di'o'j, Bhagat, preĝ'u por tiu, edz'in'o de tiu!” De temp'o al temp'o oni komisi'is ĉi tiu'n honor'o'n al iu kuraĝ'a knab'o, kiu ĵet'int'e la plad'et'o'n, for'kur'ad'is plej rapid'e sur si'a'j mal'grand'a'j pied'et'o'j. Sed Purun Bhagat neniam mal'supr'e'n'ir'is al la vilaĝ'o, kiu kuŝ'is sub li'a'j pied'o'j kvazaŭ geografi'a kart'o. Vesper'e li rigard'is la kun'ven'o'j'n, kiu'j okaz'is sur la draŝ'ej'o, la sol'a eben'a lok'o; li rigard'is la mir'ind'a'n verd'o'n de la jun'a riz'o, la blu'o'n de l’ maiz'o, la kvadrat'o'j'n de la poligon'o, simil'ant'a'j'n akv'uj'o'j'n, la ruĝ'a'j'n flor'o'j'n de l’ amarant'o, kies et'a'j'n sem'o'j'n, kiu'j est'as nek gren'er'o'j nek legom'o'j, ĉiu Hind'o pov'as sen'pek'e manĝ'i dum la fast'o. En la fin'o de l’ jar'o la tegment'o'j de l’ dom'o'j far'iĝ'is kvadrat'o'j de pur'a or'o, ĉar sur ili oni sek'ig'is la gren'o'n.

La rikolt'o de la miel'o kaj gren'o, la sem'ad'o de l’ riz'o kaj ĝi'a sen'ŝel'ig'ad'o pas'is antaŭ li'a'j okul'o'j kvazaŭ brod'aĵ'o sur la kanvas'o de la kamp'o'j kaj li medit'is, demand'ant'e si'n mem pri la cel'o de ĉio tio, en la fin'o de l’ fin'o'j.

Eĉ en mult'hom'a Hind'uj'o ne ebl'e est'as por iu ajn sid'i sen'mov'e sen tio, ke la sovaĝ'a'j best'o'j kur'as sur li'a korp'o kvazaŭ sur ŝton'eg'o. La best'o'j, kiu'j bon'e kon'is la sankt'ej'o'n de Kal'i, ven'is rigard'i la uzurp'ul'o'n. Languroj, grand'a'j griz'a'j himalaj'a'j simi'o'j, plej sci'vol'a'j, ven'is la unu'a'j. Renvers'int'e la plad'et'o'n ili rul'is ĝi'n sur la plank'o. Ili esplor'is per si'a'j dent'o'j la baston'o'n, grimac'is al la antilop'a fel'o kaj fin'e konklud'is, ke oni ne bezon'as tim'i la kviet'a'n hom'a'n est'aĵ'o'n. Ĉiu'vesper'e ili ven'is de'salt'ant'e de la supr'o'j de l’ pin'o'j kaj etend'ant'e la man'o'j'n pet'is manĝ'aĵ'o'n; post'e ili for'kur'is lert'e kaj graci'e.

Ili tiel ek'am'is la varm'eg'o'n de l’ fajr'o, ke ili ĉirkaŭ'is ĝi'n de ĉiu'j flank'o'j, kaj Purun Bhagat est'is dev'ig'at'a for'pel'i ili'n por ĵet'i lign'o'n en la fajr'uj'o'n. Preskaŭ ĉiu'maten'e li trov'is griz'fel'a'n simi'o'n sub si'a kovr'il'o, kaj la tut'a'n tag'o'n unu el membr'o'j de la gent'o sid'is ĉe li'a flank'o, fiks'e rigard'is la neĝ'a'j'n supr'o'j'n, kun ne'esprim'ebl'e saĝ'a kaj melankoli'a mien'o.

Post la simi'o'j ven'is la barasingh, grand'a cerv'o, simil'ant'a ni'a'n ruĝ'a'n, sed pli fort'a. Li vol'is de'frot'i sur la mal'varm'a'j ŝton'o'j de la statu'o de Kal'i la velur'o'n de si'a'j korn'o'j; ek'vid'int'e hom'o'n sur la sojl'o, li halt'is sen'mov'a. Sed Purun Bhagat rest'is kviet'a kaj trankvil'a; la reĝ'a best'o mal'rapid'e proksim'iĝ'is kaj tuŝ'et'is li'a'n ŝultr'o'n per la buŝ'eg'o, Purun Bhagat kares'is per mal'varm'et'a man'o la kornet'o'j'n de l’ best'o. La tuŝ'o trankvil'ig'is la trem'ant'a'n cerv'o'n, kiu mal'lev'is la kap'o'n, kaj Purun Bhagat komenc'is delikat'e pur'ig'i la korn'o'j'n. Post'e la barasingh al'konduk'is si'a'n in'o'n kaj id'o'n — kviet'a'j'n best'o'j'n, kiu'j re'maĉ'is la nutr'aĵ'o'n sur la kovr'il'o de l’ sankt'ul'o; nokt'e la cerv'o ven'is sol'a por ricev'i si'a'n porci'o'n da freŝ'a'j nuks'o'j; li'a'j okul'o'j far'iĝ'is verd'a'j de la re'bril'o de l’ fajr'uj'o. Fin'e aper'is eĉ la dam'cerv'o, la plej tim'em'a kaj mal'grand'a de l’ gent'o, kun rekt'e star'ant'a'j, long'a'j, kvazaŭ kunikl'a'j orel'o'j; la silent'em'a mushick-nabha, en si'a punkt'at'a vest'o, ankaŭ vol'is ek'sci'i, kio'n signif'as la lum'o en la sankt'ej'o kaj ĝi en'ŝov'is si'a'n mus'a'n naz'et'o'n inter la genu'o'j'n de Purun Bhagat, proksim'iĝ'ant'e kaj for'kur'ant'e kun'e kun la ombr'o'j de la fajr'uj'o. Purun Bhagat nom'is ili'n ĉiu'j'n “mi'a'j frat'o'j” kaj per mal'laŭt'a “Bhai! Bhai!” el'vok'is ili'n el la arb'ar'o, se ili pov'is aŭd'i li'a'n voĉ'o'n. Ankaŭ la nigr'a himalaj'a urs'o, mal'gaj'a kaj suspekt'em'a Son'a, kiu port'as sur la menton'o blank'a'n sign'o'n, oft'e pas'is tie. Ĉar Bhagat ne montr'is tim'o'n, Son'a ne montr'is koler'o'n, sed rigard'is li'n, pli kaj pli proksim'iĝ'is kaj fin'e ankaŭ ĝi pet'is kares'o'j'n kaj regal'o'n de pan'o aŭ ber'o'j. Oft'e kiam antaŭ la tag'iĝ'o Bhagat sur'ir'is la dent'a'n pint'o'n por vid'i, kiel sur la neĝ'a'j supr'o'j ek'lum'iĝ'as la maten'ruĝ'o, li renkont'is Son'a'n, kiu murmur'ant'e marŝ'is sur la post'a'j pied'o'j, ŝov'is sci'vol'e la antaŭ'a'n sub renvers'it'a'n arb'o'n kaj el'tir'is ĝi'n kun mal'pacienc'a blek'o; ali'foj'e la fru'a'j paŝ'o'j de l’ saĝ'ul'o vek'is Son'a'n, kiu dorm'is kuŝ'ant'e kvazaŭ volv'aĵ'o sur la ter'o, kaj tiam la potenc'a best'o star'iĝ'is por batal'o, sed aŭd'int'e la voĉ'o'n de Bhagat, ĝi re'kon'is si'a'n plej bon'a'n amik'o'n.

Preskaŭ ĉiu'j ermit'o'j kaj sankt'ul'o'j, kiu'j viv'as mal'proksim'e de l’ grand'a'j centr'o'j, posed'as fam'o'n de sorĉ'ist'o'j; laŭ popol'a kred'o ili mirakl'e reg'as la sovaĝ'a'j'n best'o'j'n, sed la tut'a mirakl'a art'o est'as: est'i trankvil'a, far'i neni'a'n rapid'a'n mov'o'n kaj en la komenc'o ne rigard'i la okul'o'j'n de l’ vizit'ant'o'j. La vilaĝ'an'o'j baldaŭ rimark'is la siluet'o'n de l’ barasingh, proksim'iĝ'ant'a'n kvazaŭ ombr'o el la arb'ar'o post la sankt'ej'o; ili ek'vid'is la minaul’on, himalaj'a'n fazan'o'n, kies bel'eg'a'j kolor'o'j bril'is antaŭ la statu'o de Kal'i, kaj la langurojn, kiu'j sid'is en la sankt'ej'o sur la post'a'j pied'o'j kaj lud'is per la nuks'a'j ŝel'o'j. Kiam krom ĉio ĉi infan'o'j aŭd'is Son'a'n kant'ant'a'n post la ŝton'eg'o'j urs'a'n kant'o'n, la fam'o pri la mirakl'a pov'o de Bhagat firm'iĝ'is fortik'e.

Tamen neni'o est'is pli fremd'a por li, ol la dezir'o far'i mirakl'o'j'n. Li kred'is, ke la tut'a mond'o est'as unu grand'a mirakl'o, kaj se iu tio'n sci'as, li est'as sur ĝust'a voj'o. Li sci'is, ke en ni'a mond'o ekzist'as neni'o grand'a, neni'o mal'grand'a; nokt'e kaj tag'e li pen'is trov'i la voj'o'n penetr'ant'a'n ĝis la mister'a kern'o de ĉiu'j afer'o'j, la voj'o'n, kiu konduk'us li'n tie'n, de kie ven'is li'a anim'o.

Li do medit'is, kaj dum'e li'a'j ne'tond'at'a'j har'o'j jam kovr'is li'a'j'n ŝultr'o'j'n; apud la antilop'a fel'o la baston'o el'bor'is mal'grand'a'n tru'o'n en la ŝton'plat'o; la lok'o inter la kun'plekt'it'a'j radik'o'j, kie ĉiu'tag'e li met'is la plad'et'o'n, profund'iĝ'is kaj polur'iĝ'is, ĝis fin'e ĝi far'iĝ'is sam'e glat'a kaj kav'a, kiel la vaz'o; ĉiu best'o jam kon'is si'a'n ĉiam'a'n lok'o'n ĉe la fajr'uj'o. La kamp'o'j ali'ig'is si'a'j'n kolor'o'j'n laŭ la sezon'o'j, la garb'uj'o'j plen'iĝ'is kaj mal'plen'iĝ'is; ĉe l’ re'ven'o de l’ vintr'o la languroj re'e petol'is inter la branĉ'o'j, lanug'a'j de l’ neĝ'o, ĝis la moment'o kiam printemp'e la simi'o'j patr'in'o'j al'port'is de la varm'eg'a'j val'o'j si'a'j'n et'a'j'n id'o'j'n kun mal'ĝoj'a'j mien'o'j. Mal'grand'a'j est'is la ŝanĝ'o'j en la vilaĝ'o: la pastr'o mal'jun'iĝ'is; mult'a'j el la knab'o'j, kiu'j iam al'port'is la plad'et'o'n al Purun Bhagat, nun send'is kun ĝi si'a'j'n fil'o'j'n; kaj kiam oni demand'is la vilaĝ'an'o'j'n, de kiam la sankt'ul'o loĝ'as en la sankt'ej'o de Kal'i, ili respond'is: de ĉiam.

Foj'e somer'e fal'is tiel grand'a'j pluv'o'j, kia'j'n neniam vid'is tie eĉ la plej mal'jun'a'j hom'o'j. Dum tri monat'o'j la val'o'n kovr'is nub'o'j kaj gut'ant'a'j nebul'o'j, pluv'eg'o'j kaj fulm'o'tondr'o'j ne for'las'is la region'o'n.

La sankt'ej'o de Kal'i est'is preskaŭ ĉiam super la nub'o'j kaj dum tut'a monat'o Bhagat eĉ unu moment'o'n ne vid'is la vilaĝ'o'n. Ĝi'n kovr'is blank'a mar'o de nub'o'j, kiu'j volv'iĝ'is, rul'iĝ'is, lev'iĝ'is al la ĉiel'o, sed neniam trans'pas'is la bar'o'j'n, kiu'j'n form'is por ili la mont'o'j.

La tut'a'n temp'o'n Bhagat aŭd'is nur la murmur'et'o'n de l’ akv'o: ĝi gut'is de la branĉ'o'j, de la pin'a'j pingl'o'j, de la dis'ŝir'it'a'j filik'o'j, ĝi flu'is en kot'a'j kanal'o'j, kiu'j'n ĝi kav'ig'is sur la dekliv'o de l’ mont'o.

Post'e aper'is la sun'o kaj vek'is la bon'odor'o'j'n de l’ deodar'o'j kaj rododendr'o'j kaj la pur'a'n mal'proksim'a'n odor'o'n, kiu'n la montan'o'j nom'as “la odor'o de l’ neĝ'o'j”. La sun'o varm'ig'is la ter'o'n dum unu semajn'o, ven'is la last'a pluv'eg'o kaj la amas'e fal'ant'a akv'o for'ŝir'is la supr'a'n tavol'o'n de l’ ter'o kaj for'port'is ĝi'n en kot'a flu'o.

En tiu nokt'o Purun Bhagat ek'brul'ig'is grand'eg'a'n fajr'uj'o'n, ĉar li est'is cert'a, ke ĝi'n bezon'os li'a'j amik'o'j. Sed van'e li al'vok'is ili'n, neni'u best'o ven'is kaj fin'e la ermit'o lac'a ek'dorm'is, ne pov'ant'e kompren'i, kio okaz'is en la arb'ar'o.

Est'is mal'lum'a nokt'o, la pluv'o son'is kiel mil tambur'o'j, kiam subit'e oni vek'is li'n tir'ant'e la kovr'il'o'n. Etend'int'e la man'o'n, li tuŝ'is la mal'grand'a'n man'et'o'n de languro.

— Ĉi tie est'as pli oportun'e, ol inter la arb'o'j, — dir'is li dorm'et'ant'e ankoraŭ, kaj lev'ant'e la kovr'il'o'n li al'don'is: — kovr'u kaj varm'ig'u vi'n.

La simi'o pren'is li'a'n man'o'n kaj fort'e ĝi'n tir'is.

— Ebl'e vi vol'as manĝ'i? — dir'is Purun Bhagat. — Atend'u moment'o'n, mi tuj prepar'os i'o'n.

Li ek'genu'is, por ĵet'i lign'o'n en la fajr'uj'o'n, la languro kur'is al la pord'o, ek'blek'is kaj re'ven'int'e tir'is li'a'j'n genu'o'j'n.

— Kio okaz'is? Kio mal'trankvil'ig'as vi'n, mi'a frat'o? — dir'is Purun Bhagat, vid'ant'e ke la languro pen'is i'o'n kon'ig'i, sed ne pov'is esprim'i si'n. — Ĉu iu de vi'a gent'o fal'is en kapt'il'o'n? Sed ĉi tie neni'u aranĝ'as kapt'il'o'j'n ... mi nur en tiu okaz'o ir'us ekster'e'n dum tia veter'o. Rigard'u, frat'o, eĉ la barasingh serĉ'as ĉi tie rifuĝ'ej'o'n.

La cerv'o en'kur'is en la sankt'ej'o'n, tuŝ'eg'is per la korn'o'j la grimac'ant'a'n statu'o'n de Kal'i, mal'lev'is ili'n al Purun Bhagat kaj komenc'is frap'i mal'pacienc'e per la pied'o, spir'eg'ant'e per si'a'j kun'tir'it'a'j naz'tru'o'j.

— Hai! hai! hai!. — ek'kri'is Bhagat, etend'ant'e riproĉ'e la man'o'j'n. — Ĉu tio est'as dank'o por la loĝ'ej'o? Sed la cerv'o puŝ'is li'n al la pord'o. Purun Bhagat ek'aŭd'is, ke io kvazaŭ mal'ferm'iĝ'as kun ĝem'o: du ŝton'plat'o'j de l’ plank'o dis'iĝ'is, kaj la mal'sek'a ter'o sub ili ek'son'is, kvazaŭ ŝmac'o.

— Nun mi kompren'as — dir'is Purun Bhagat. — Oni ne pov'as riproĉ'i mi'a'j'n frat'o'j'n, ke ili ne ven'is por sid'iĝ'i ĉe la fajr'uj'o. La mont'o dis'fal'as. Tamen, kial for'ir'i? Li'a rigard'o renkont'is la mal'plen'a'n plad'et'o'n, kaj li'a vizaĝ'o ŝanĝ'iĝ'is:

— Ili liver'is al mi ĉiu'tag'e bon'a'n nutr'aĵ'o'n de ... de la tag'o de mi'a al'ven'o, kaj se mi ne rapid'os, ĝis morgaŭ neni'u rest'os viv'a en la val'o. Mi dev'as ir'i avert'i ili'n tie, mal'supr'e ... Las'u mi'n, frat'o, proksim'iĝ'i al la fajr'o.

La barasingh ne'volont'e for'ir'is, kaj Purun Bhagat en'ig'is profund'e torĉ'o'n en la flam'o'n kaj turn'is ĝi'n, ĝis ĝi est'is bon'e ek'lum'ig'it'a.

— Vi ven'is por sav'i mi'n, — dir'is li lev'iĝ'ant'e, sed ni far'os i'o'n pli bon'a'n, mult'e pli bon'a'n. Antaŭ'e'n do, vi'a'n kol'o'n, frat'o, ĉar mi hav'as nur du pied'o'j'n!

Li ĉirkaŭ'pren'is per la dekstr'a man'o la ŝultr'o'j'n de l’ barasingh, per la mal'dekstr'a li lev'is la torĉ'o'n kaj el'ir'is el la sankt'ej'o en la mal'esper'a'n nokt'o'n. La vent'o ne blov'is, sed la pluv'o preskaŭ dron'ig'is la torĉ'o'n, kiam la grand'a cerv'o rapid'is mal'supr'e'n, glit'ant'e sur la post'a'j pied'o'j. Kiam ili for'las'is la arb'ar'o'j'n, ali'a'j frat'o'j de Bhagat kun'iĝ'is kun ili. Li aŭd'is, ne pov'ant'e vid'i, la langurojn ĉirkaŭ si kaj post ili la spir'eg'o'n de Son'a. La pluv'o glu'is la bukl'o'j'n de li'a'j long'a'j har'o'j en ŝnur'o'j'n; la akv'o ŝpruc'is el sub li'a'j nud'a'j pied'o'j, la flav'a vest'o glu'iĝ'is al li'a mal'jun'a mal'gras'a korp'o, sed li rapid'is obstin'e mal'supr'e'n per grand'a'j paŝ'o'j, si'n apog'ant'e sur la barasinghon. Li ne est'is plu sankt'ul'o, sed Sir Purun Dass K. O. H. I., la unu'a ministr'o de l’ grav'a ŝtat'o, hom'o kutim'int'a ordon'i, ir'ant'a sav'i viv'o'j'n.

Tia'manier'e ili galop'is sur la krut'a kaj ŝlim'a voj'et'o mal'supr'e'n, fin'e la cerv'o fal'et'is, ek'tuŝ'eg'int'e la mur'o'n de l’ draŝ'ej'o kaj ek'ronk'is, sent'ant'e la hom'a'n odor'o'n: ili ven'is al la en'ir'o de la sol'a, tord'a strat'o de l’ vilaĝ'o. Bhagat komenc'is frap'i per la baston'o la barikad'it'a'n fenestr'o'n de la dom'o de l’ forĝ'ist'o. La torĉ'o, ŝirm'at'a de l’ tegment'o hel'e ek'lum'is.

— Lev'iĝ'u kaj el'ir'u! — kri'is Purun Bhagat. Kaj li mem ne re'kon'is si'a'n propr'a'n voĉ'o'n, ĉar jam de mult'a'j jar'o'j li ne parol'is laŭt'e al hom'o'j. — La mont'o dis'fal'as! La mont'o dis'fal'as! Lev'iĝ'u ĉiu'j kaj for'kur'u!

— Ni'a Bhagat! — ek'kri'is la edz'in'o de l’ forĝ'ist'o. — Li star'as ĉirkaŭ'it'a de si'a'j best'o'j. Pren'u la infan'o'j'n kaj vok'u la najbar'o'j'n.

La al'vok'o'j kur'is de dom'o al dom'o. La best'o'j, amas'iĝ'int'a'j en la mal'larĝ'a strat'o, konfuz'e mov'iĝ'is ĉirkaŭ Bhagat kaj puŝ'is unu ali'a'n, Son'a mal'pacienc'e spir'eg'is. La vilaĝ'an'o'j el'kur'is sur la strat'o'n — ili est'is sep'dek, ne pli mult'e — kaj en la lum'o de l’ torĉ'o ek'vid'is si'a'n Bhagaton, halt'ig'ant'a'n la terur'it'a'n barasingh’on; la simi'o'j tim'e kroĉ'iĝ'is al la bask'o'j de li'a vest'o; Son'a blek'is sid'ant'e sur la post'a'j pied'o'j.

— Trans la val'o'n, sur la kontraŭ'a'n mont'o'n! — kri'is Purun Bhagat. — Las'u neniu'n! Ni ir'os post vi! La vilaĝ'an'o'j ek'kur'is tiel rapid'e, kiel kur'as nur la montan'o'j, ĉar ili sci'is, ke kiam la mont'o dis'fal'as, oni dev'as rifuĝ'i kiel ebl'e pli alt'e'n trans la val'o. Ili tra'kur'is galop'e la river'et'o'n, flu'ant'a'n en la val'o kaj komenc'is ramp'i sur la teras'a'j'n kamp'o'j'n de la kontraŭ'a mont'o. Bhagat kun la frat'o'j sekv'is ili'n. Pli kaj pli alt'e'n ili ramp'is, al'vok'is unu ali'a'n forges'ant'e neniu'n el la nom'ar'o de la vilaĝ'an'o'j, kaj tuj post ili spir'eg'is la grand'a barasingh, ŝarĝ'it'a per la korp'o de l’ sen'fort'iĝ'ant'a Bhagat.

Fin'e, la cerv'o halt'is en la ombr'o de dens'a pin'a arb'ar'o, kvin'cent fut'o'j'n super la mal'supr'o de l’ mont'o. Li'a instinkt'o, kiu avert'is li'n pri la katastrof'o, dir'is al li nun, ke ĉi tie neni'u danĝer'o li'n minac'as.

Purun Bhagat fal'is sen'fort'a, ĉar la mal'varm'a pluv'o kaj la furioz'a grimp'ad'o est'is por li mort'ig'a'j; tamen antaŭ ĉio li kri'is, si'n turn'int'e al la torĉ'o'j, lum'ant'a'j pli alt'e:

— Halt'u kaj kalkul'u vi'n! Post'e li murmur'et'is al la cerv'o, kiam la lum'o'j grup'iĝ'is en unu lok'o:

— Rest'u kun mi, frat'o, ĝis mi ... for'ir'os. En la aer'o ek'son'is ĝem'o, kiu far'iĝ'is murmur'o, kri'eg'o, fin'e terur'a surd'ig'ant'a bru'eg'o; la dekliv'o de l’ mont'o, sur kiu star'is la vilaĝ'an'o'j, ek'trem'is kvazaŭ de potenc'a bat'o. Dum kelk'e da minut'o'j long'a ton'o, profund'a kaj pur'a kiel bas'a C de l’ orgen'o kovr'is ĉiu'j'n ali'a'j'n son'o'j'n; la pin'o'j ek'trem'is de la radik'o'j ĝis la pint'o'j; fin'e ĝi ek'silent'is. Anstataŭ bru'ad'o de l’ pluv'o fal'ant'a sur vast'a'j'n spac'o'j'n de mal'mol'a ter'o kaj de herb'o'j, oni aŭd'is nun delikat'a'n son'o'n de l’ akv'o, fal'ant'a sur mol'a'n ter'o'n. Tio klar'ig'is ĉio'n.

Neni'u vilaĝ'an'o, eĉ la pastr'o ne kuraĝ'is ek'parol'i al Bhagat, kiu sav'is ili'a'n viv'o'n. Rifuĝ'int'e sub la pin'o'j'n, ili atend'is la tag'iĝ'o'n.

Kiam lev'iĝ'is la sun'o, ili ek'rigard'is la val'o'n: la arb'ar'o, la teras'a'j kamp'o'j, la paŝt'ej'o'j tranĉ'at'a'j de voj'et'o'j ne ekzist'is plu, ĉio'n kovr'is ruĝ'a marĉ'o, kvazaŭ grand'eg'a vent'um'il'o; nur sur ĝi'a'j bord'o'j kuŝ'is kelk'e da renvers'it'a'j arb'o'j. La ruĝ'a kot'o lev'iĝ'is tre alt'e al la mont'o, kie rifuĝ'is la vilaĝ'an'o'j, kaj bar'is la river'et'o'n, kiu dis'flu'ant'e komenc'is form'i brik'o'kolor'a'n lag'o'n. Neni'o rest'is de la vilaĝ'o, de la voj'o al la sankt'ej'o, de la sankt'ej'o mem kaj de la arb'ar'o post ĝi. La dekliv'o de l’ mont'o, unu mejl'o da supr'aĵ'o kaj du mil fut'o'j da alt'o, de'fal'is en unu pec'o kvazaŭ for'tranĉ'it'a de la pint'o ĝis la mal'supr'o.

La vilaĝ'an'o'j, unu post ali'a, ek'ramp'is el la arb'ar'o por esprim'i si'a'n ador'o'n al Bhagat. Ili vid'is apud li la barasingh’on, kiu tuj for'kur'is; ili aŭd'is la langurojn, kiu'j plor'is inter la branĉ'o'j, kaj Son'a'n, kiu ĝem'is ie sur la supr'o. Bhagat sid'is mal'viv'a, apog'it'a al la trunk'o de arb'o, la pied'o'j kruc'it'a'j, la baston'o sub la brak'o, la vizaĝ'o turn'it'a al la nord-okcident'o. La pastr'o dir'is:

— Rigard'u, mirakl'o post mirakl'o! Ĝust'e tiel dev'as est'i en'tomb'ig'it'a ĉiu Sunnyasi! Ĉi tie do ni konstru'os tomb'o'n por ni'a sankt'ul'o.

Ne pas'is ankoraŭ unu jar'o, kiam la tomb'o jam est'is pret'a: mal'grand'a sankt'ej'o el ŝton'o'j kaj argil'o. Ili nom'is la mont'o'n “Mont'o de Bhagat” kaj tie'n hodiaŭ ankoraŭ la vilaĝ'an'o'j ven'as ador'i li'n, lum'ig'as fajr'o'j'n, al'port'as flor'o'j'n kaj ofer'o'j'n. Sed ili ne sci'as, ke la ador'at'a sankt'ul'o est'as la mort'int'a Sir Purun Dass K. O. H. I., Dr. F. k. t. p., kiu iam est'is unu'a ministr'o de la progres'em'a, kler'a ŝtat'o Mohiniwala, membr'o honor'a aŭ korespond'ant'o de divers'a'j kler'a'j kaj scienc'a'j societ'o'j, kiu'j zorg'as pri la bon'o de l’ hom'o'j en ĉi tiu aŭ en la est'ont'a viv'o.

En Kviet'a Vesper'o

Super Betanio pend'is la virg'a blu'o de la ĉiel'o. La sun'o lum'is okcident'e sur la dekliv'o de Oliv'a Mont'o, plen'ig'ant'e la aer'o'n per or'a polv'o kaj blind'ig'ant'e la okul'o'j'n tie'n rigard'ant'a'j'n. La mont'o'j'n, dron'ant'a'j'n en la ombr'o, kovr'is blu'a nebul'o, kaj silent'o est'is en la aer'o kvazaŭ la feliĉ'o, destin'it'a por la hom'o'j, jam ating'is ĉiu'j'n angul'o'j'n de l’ ter'o, ĉiu'j'n dom'et'o'j'n kaj tend'o'j'n.

De temp'o al temp'o flug'is supr'e'n perl'a'j kolomb'o'j, flirt'is en la aer'o kaj ar'e fal'is sur la mont'o'j'n.

De temp'o al temp'o ek'son'is sur la paŝt'ej'o plend'a kant'o de paŝt'ist'o, dis'flug'is en la aer'o kaj ek'silent'is. Post moment'o la eĥ'o ripet'is la kant'o'n. Ŝajn'is ke la plend'o traf'is la ĉiel'a'n firmament'o'n kaj re'salt'int'e ek'son'is sur la ter'o.

En la fin'o de l’ urb'et'o star'is mal'grand'a dom'o, tut'e kaŝ'it'a en heder'o'j. La dom'o est'is ĉirkaŭ'it'a per mur'o, trans kiu kresk'is cipres'o'j. Intern'e est'is oliv'a'j, fig'a'j, granat'a'j arb'o'j kaj kakt'o'j. Sur la voj'o post la lign'a pord'et'o lev'iĝ'is la polv'o, bril'ant'e en la sun'a'j radi'o'j. Ar'et'o da nud'pied'a'j hom'o'j ir'is tie, sekv'ant'e mal'jun'ul'o'n kun grand'a, sen'har'a kap'o, nur ĉe la tempi'o'j kovr'it'a de arĝent'a'j bukl'o'j. La ar'et'o ĵus for'ir'is de la pord'et'o al la urb'o kaj baldaŭ mal'aper'is post la arb'o'j. La polv'o iom post iom fal'is sur la voj'o'n, kaj post moment'o en la pur'a aer'o trem'is nur la sun'a'j bril'o'j.

Antaŭ la dom'o, sub branĉ'o'riĉ'a cedr'o est'is pump'il'o, sur kiu sid'is vir'o en blank'a vest'o. Pal'a'j har'o'j, dis'ig'it'a'j sur la kap'o, kovr'is la flank'o'j'n de l’ mal'gras'a vizaĝ'o kaj kun'iĝ'is sur la ŝultr'o'j. Mal'grand'a barb'o, sam'e pal'a, pli'long'ig'is li'a'j'n trajt'o'j'n. Li'a'j blu'a'j okul'o'j rigard'is la sun'a'n bril'o'n kaj sorb'is la radi'o'j'n de la blind'ig'ant'a lum'o. Strang'a kviet'o ornam'is li'a'n pal'a'n vizaĝ'o'n, nur ĉe la buŝ'o vag'is ia mal'ĝoj'o. De la alt'a frunt'o bril'is kvazaŭ triumf'a ĝoj'o; la vizaĝ'o esprim'is kviet'o'n, kaj la buŝ'o mal'ĝoj'o'n. Oni vol'us sen'fin'e rigard'i ĉi tiu'n vizaĝ'o'n.

La vir'o, fiks'ant'e la rigard'o'n sur la sub'ir'ant'a sun'o silent'is. En la man'o li ten'is flor'o'n de l’ roz'o.

Ĉe li'a'j pied'o'j sid'is jun'a vir'in'o, rigard'ant'a li'a'n bel'a'n vizaĝ'o'n. La trajt'o'j de l’ vir'in'o esprim'is sen'lim'a'n bon'ec'o'n, la blank'ec'o de l’ vizaĝ'o egal'is alabastr'o'j'n. Ŝi'a'j mal'pal'a'j har'o'j kun kupr'a bril'o, fal'is sur la dors'o'n, ŝultr'o'j'n kaj man'o'j'n, sur kiu'j ŝi apog'is la kap'o'n.

Sur la sojl'o de l’ dom'o, en la du'on'e mal'ferm'it'a pord'o star'is ali'a vir'in'o kun punkt'at'a plad'et'o en la man'o kaj kun brik'o'kolor'a kruĉ'o sur la kap'o. Ŝi ankaŭ est'is jun'a kaj bel'a, sed diferenc'is de la ali'a per la brun'ec'o de l’ vizaĝ'o kaj per la korv'e nigr'a'j har'o'j, kiu'j bril'is kvazaŭ ek'brul'ant'e de la sun'a fajr'o. Ŝi turn'is la nigr'a'j'n okul'o'j'n al la vir'o ĉe la pump'il'o, rigard'ant'e kun si'n'don'em'o kaj admir'o de vir'in'o, kiu ebl'e ne kompren'is li'n kiel la vir'o'j, sed kiu sekv'us li'n plej mal'proksim'e'n, por for'ig'i antaŭ li la pik'il'o'j'n de l’ arb'et'o'j, ĉerp'i por li akv'o'n el river'et'o kaj prepar'i al li manĝ'aĵ'o'n, kiam vesper'e li ripoz'as post la migr'ad'o dum la tut'a tag'o.

Ankaŭ nun ŝi pens'is pri tio, en'ir'ant'e en la vestibl'o'n de l’ dom'o, en kiu reg'is grand'a ĝoj'o, ĉar la am'at'a ili'a frat'o, Lazaro, re'san'iĝ'is. Ŝi, Mart'o kaj sid'ant'a ĉe la pump'il'o Mario jam tut'e perd'is esper'o'n, ĉar la mal'san'o est'is terur'a, daŭr'is jam kelk'e da jar'o'j kaj sen'halt'e progres'is. Foj'e post la tag'mez'o la mal'san'ul'o ferm'et'is la okul'o'j'n, ĉia spir'o for'kur'is el li'a brust'o kaj mort'a blu'o kovr'is li'a'n vizaĝ'o'n. Ĝust'e tiam la jun'a rabbi, sid'ant'a tie ĉe la pump'il'o, ven'is Betanion. La sen'esper'a'j frat'in'o'j serĉ'is li'n en la tut'a urb'o, ĝis fin'e ili trov'is li'n en la dom'o de pi'a impost'ist'o. Li ne pov'is tuj ven'i, atend'ant'e do ĉe la pord'o, ili mal'esper'e etend'is la man'o'j'n, ĉar ĉiu minut'o est'is kar'a. Post long'a atend'ad'o ili tut'e perd'is la esper'o'n kaj pens'is, ke ĉiu help'o est'os van'a. Sed li lev'iĝ'is de l’ tabl'o, sekv'is ili'n kaj tra'paŝ'is la sojl'o'n de ili'a dom'o.

Long'e li rigard'is Lazaron, kuŝ'ant'a'n sen'mov'e. La frat'in'o'j star'is en la pord'o kaj plor'is. Li medit'e turn'is si'n al ili kaj dir'is, montr'ant'e la kuŝ'ant'a'n:

— Kiel kviet'e li dorm'as! ... Kaj post'e li al'don'is, kvazaŭ parol'ant'e al si mem:

— Ĉu inter'romp'i li'a'n dorm'o'n? ... Sed vek'is li'n el la medit'ad'o la laŭt'a plor'o de l’ frat'in'o'j, kiu'j, aŭd'int'e li'a'j'n vort'o'j'n, ĉirkaŭ'pren'is unu la ali'a'n kaj plor'eg'is:

— Ni perd'is la am'at'a'n! Tiom da mal'esper'o est'is en ili'a plend'o kaj tiom da dolor'o sur ili'a'j vizaĝ'o'j, ke kompat'o ek'reg'is li'n. Li ordon'is al ili el'ir'i, ek'sid'is ĉe la lit'o de Lazaro kaj pren'is li'a'n mal'varm'a'n man'o'n, sen'mov'e pez'a'n.

Ek'reg'is silent'o. La frat'in'o'j ek'genu'is en la ali'a ĉambr'o, apog'is la vizaĝ'o'j'n al la mur'o kaj plor'is. Post'e ili'a plor'eg'o far'iĝ'is mal'esper'a ĝem'o, kiu iom post iom mal'laŭt'iĝ'is.

Long'e daŭr'is la silent'o, ĝis fin'e ek'son'is ĉe la lit'o fort'a voĉ'o:

— Mi ordon'as al vi, Lazaro, lev'iĝ'u! Oni ek'aŭd'is ĝem'et'o'n, post'e ek'paŝ'o'n kaj post moment'o aper'is sur la sojl'o rabbi konduk'ant'a Lazaron.

La frat'in'o'j si'n ĵet'is kun plor'o al la frat'o, ĉirkaŭ'pren'is kaj kares'is li'n, kaj post'e kis'is la pied'o'j'n de l’ rabbi, verŝ'is sur ili'n larm'o'j'n de l’ dank'em'o kaj feliĉ'o.

La rabbi ek'am'is ĉi tiu'j'n hom'o'j'n kaj dum si'a loĝ'ad'o en Betanio ĉiu'vesper'e vizit'is ili'n. Oft'e li long'e parol'ad'is kun Lazaro. Tiam Mario sid'is ĉe li'a'j pied'o'j, kaj Mart'o prepar'is la vesper'manĝ'o'n.

Lazaro zorg'is, ke neni'o mank'u al la koleg'o'j de l’ rabbi, kiu'j rest'is en la urb'et'o. Kiam li for'est'is, la rabbi parol'is ankaŭ kun Mario.

Ili inter'parol'is ĉe la pump'il'o pri la mont'o'j, super kiu'j lum'is la sun'a polv'o de l’ okcident'o; pri la virg'a blu'o de l’ ĉiel'o, pend'ant'a super Betanio; pri divers'a'j flor'o'j, kies bon'odor'o plen'ig'is la aer'o'n; pri la hom'a'j kaj proksim'a'j okaz'o'j.

Kiam la rabbi parol'is, Mario fiks'is si'a'j'n okul'o'j'n sur li'a buŝ'o kaj kapt'is ĉiu'n vort'o'n. Kaj li ne nur medit'is, sed ankaŭ kvazaŭ laŭt'e medit'is, ne kaŝ'ant'e de ŝi si'a'j'n pens'o'j'n. Ĉar ŝi est'is al li fidel'a kaj sekv'us li'n, kiel Mart'o. Sed ir'ant'e, ŝi ne zorg'us pri la akv'o kaj nutr'aĵ'o: ŝi nur klin'us la orel'o'n al tio, kio'n li dir'us. Kaj se dub'o'j vizit'us li'n, ŝi li'n sub'ten'us per dolĉ'a vort'o kaj fidel'a rigard'o.

Nun, kiam li ven'is Betanion, kiam li est'is apud la sojl'o de Jeruzalem'o, kies tur'o'j blu'e bril'is post la inter'mont'o'j, kiam li est'is for'las'ont'a simpl'a'j'n si'n'don'em'a'j'n provinc'an'o'j'n por ir'i en la bru'a'n ĉef'urb'o'n de la land'o, nun li sent'is, ke tia'n fidel'a'n kor'o'n li pli bezon'os, ol iam ajn; ke ebl'e ven'os moment'o'j, kiam la plej fidel'a'j ek'trem'os, for'kur'os terur'it'a'j kaj las'os li'n sol'a en mal'facil'a hor'o. Kaj li dezir'is hav'i tia'n kor'o'n ĉe si'a flank'o, se tia hor'o ven'os.

Li rigard'is mal'trankvil'e la bril'ant'a'j'n tur'o'j'n. Li sent'is, ke tie fin'iĝ'os la dram'o de li'a sort'o. Post la pord'et'o ĵus mal'aper'is li'a'j kun'ul'o'j, kiu'j'n li send'is en la urb'et'o'n, por ke ili prepar'iĝ'u por morgaŭ'a for'ir'o. Ĉi tiu vesper'o est'is ebl'e la last'a de la plej bel'a period'o de li'a viv'o ... Pas'as jam la tri'a jar'o de l’ tag'o, kiam li ĉes'is viv'i izol'it'a kaj aper'is inter la hom'o'j, kiam li komenc'is ir'ad'i de urb'o al urb'o, de urb'et'o al urb'et'o, instru'ant'e en la sinagog'o'j. La tri jar'o'j pas'is, kiel tri tag'o'j, kiel unu sonĝ'o! Amas'o'j hom'a'j ĉirkaŭ'is li'n kaj li sid'iĝ'is kun ili sur la mont'o'j kaj parol'ad'is. Aŭ, vetur'ant'e sur lag'o, li ordon'is direkt'i la ŝip'et'o'n al la bord'o, kie atend'is mult'eg'o da hom'o'j. Proksim'iĝ'int'e tia'manier'e, ke oni pov'u li'n aŭd'i, li instru'is per kompar'o'j. Oni konduk'is al li infan'o'j'n, pet'ant'e li'a'n ben'o'n. La sufer'ant'o'j dezir'is, ke li rigard'u ili'n kaj met'u la man'o'j'n sur ili'a'j'n kap'o'j'n. Ali'a'j pen'is almenaŭ tuŝ'et'i la rand'o'n de li'a vest'o. Jam tri jar'o'j'n li vizit'is la griz'a'j'n mont'o'j'n, vetur'is sur la blu'a'j lag'o'j kun la fiŝ'kapt'ist'o'j, kiu'j li'n am'is kaj respekt'is, sid'is post varm'eg'a'j tag'o'j ĉe la pump'il'o kaj rigard'is la sub'ir'ant'a'n sun'o'n, lev'ant'e ia'foj'e bon'odor'a'n flor'o'n al la vizaĝ'o.

Ĉirkaŭ'is li'n am'ant'a'j kor'o'j kaj simpl'a'j anim'o'j, kiu'j li'n kred'is. Li am'is ili'n kaj est'is kar'a por ili.

Se do li'a dev'o est'is montr'i al la hom'o'j la seren'ec'o'n kaj bel'ec'o'n de l’ viv'o, trankvil'ig'i la kor'o'j'n kaj pruv'i, ke oni pov'as viv'i sur la ter'o nobl'e kaj feliĉ'e, li jam plen'um'is ĝi'n ... Se li'a dev'o est'is don'i ekzempl'o'n, kia'manier'e oni pov'as al'tir'i al si'a kred'o hom'a'j'n amas'o'j'n, kiel konduk'i ili'n kaj for'ig'i ili'a'n mal'ĝoj'o'n, li jam plen'um'is ĝi'n ... Sed nun oni dev'is far'i pli mult'e.

Ĝis hodiaŭ li renkont'is sur si'a voj'o kor'o'j'n, kiu'j mem'vol'e mal'ferm'iĝ'is antaŭ li; sur ĉi tiu'j mont'o'j, val'o'j kaj lag'o'j oni atend'is tia'n hom'o'n. Kiam do li aper'is, oni re'kon'is kaj ek'honor'is li'n.

Sed li sent'is, ke tie inter la blu'e bril'ant'a'j tur'o'j ĉio ali'iĝ'os; ke tie li'a task'o est'os pli mal'facil'a, ke li dev'os atak'i kor'o'j'n mal'mol'a'j'n kiel ŝton'o kaj spirit'o'j'n glit'ig'a'j'n kiel serpent'a korp'o. Far'int'e jam tiel mult'e, li ne pov'is halt'i.

Li dev'is tie'n ir'i, kiel la sun'o dev'as ne nur lum'ig'i la liber'a'j'n supr'o'j'n, sed ankaŭ ating'i la kresk'aĵ'o'j'n si'n kaŝ'ant'a'j'n post mur'o kaj akcel'i ili'a'n viv'o'n. Li antaŭ'sent'is, ke tie oni akcept'os li'n per ali'a'j rigard'o'j kaj ali'e efik'os li'a'j vort'o'j, kiu'j dev'os est'i brul'ig'a'j; ke tie li renkont'os anim'o'j'n mal'gaj'a'j'n kiel la nokt'o kaj pens'o'j'n pli obstin'a'j'n ol la ŝton'eg'o'j.

Kaj domaĝ'e est'is for'ir'i de ĉi tiu'j hom'o'j pur'a'j, simpl'a'j kaj fidel'a'j; for'las'i ĉi tiu'j'n mont'o'j'n, sun'a'n polv'o'n, virg'a'j'n blu'aĵ'o'j'n, bon'odor'a'j'n flor'o'j'n; ne vid'i plu ĉi tiu'j'n bel'a'j'n tag'o'j'n kaj kviet'a'j'n vesper'o'j'n, plen'a'j'n de rev'o'j, de nobl'a'j pens'o'j kaj pas'ig'it'a'j'n en inter'parol'ad'o'j antaŭ la dom'o de ĉi tiu'j hom'o'j.

Li de'turn'is la okul'o'j'n de l’ sun'o, por moment'o ferm'et'is ili'n, kaj post'e mal'lev'is ili'n al Mario, kiu apog'int'e la kap'o'n sur la man'plat'o rigard'is li'n kun sen'lim'a am'o kaj si'n'don'em'o.

Long'e li silent'is kaj rigard'is ŝi'n, ĝis fin'e li mal'ferm'et'is la lip'o'j'n kaj demand'is:

— Ĉu vi am'as mi'n? ... Ŝi ek'genu'is antaŭ li, al'met'is la vizaĝ'o'n al li'a'j genu'o'j kaj lev'int'e si'a'j'n okul'o'j'n al li'a'j, respond'is per larm'o'plen'a rigard'o.

Li re'e silent'is kaj rigard'is; fin'e li demand'is:

— Vi ne for'las'os mi'n? ... Tiam ŝi ek'plor'is kaj met'int'e la okul'o'j'n sur li'a'j'n genu'o'j'n, ne pov'is trankvil'iĝ'i.

Li daŭr'ig'is:

— Vi ne for'las'os mi'n, kiam ĉiu'j tim'ig'it'e for'kur'os? ... Kiam ĉiu, trem'ant'e pro si mem, dir'os, ke li ne kon'as mi'n?.. Kiam mi rest'os sol'a kun mal'trankvil'o kaj dolor'o? ... Ŝi plor'is kaj larm'is, ne pov'ant'e dir'i vort'o'n. Ŝi nur ĉirkaŭ'pren'is li'a'j'n pied'o'j'n kaj kis'is li'a'j'n genu'o'j'n.

Li demand'is:

— Vi ne for'las'os mi'n, kiam la mal'ben'o'j fal'os sur mi'a'n kap'o'n, kiam la hom'o'j indign'int'e dis'ŝir'os si'a'j'n vest'o'j'n, kiam ili lev'os kontraŭ mi'n ŝton'o'j'n? Kiam oni send'os gard'ist'o'j'n, kapt'os mi'n, lig'os kaj konduk'os al la juĝ'o? ... Ĉu vi ne for'las'os mi'n tiam? ... Ŝi lev'is la kap'o'n kun terur'o kaj kun'met'is la man'o'j'n; pal'ec'o kovr'is ŝi'a'n vizaĝ'o'n.

Li daŭr'ig'is:

— Kiam oni for'ŝir'os mi'a'n vest'o'n por mi'n vip'i? ... Kiam oni kraĉ'os sur mi'a'n vizaĝ'o'n, nom'ant'e mi'n mensog'ul'o kaj blasfem'ul'o? ... Kiam mi'a nom'o est'os mok'o? Kiam tiu'j, kiu'j kred'os mi'n, risk'os si'a'n viv'o'n? ... Kiam vi vid'os mi'n mal'honor'it'a'n, sang'ant'a'n ... Ĉu vi ne for'las'os mi'n tiam? ... Ĝem'o el'iĝ'is el la brust'o de la jun'a vir'in'o. Ŝi'a'j okul'o'j est'is kvazaŭ sen'konsci'a'j, la lip'o'j trem'is.

Li ankoraŭ pli klin'iĝ'is super ŝi kaj fin'e murmur'et'is per inter'romp'at'a voĉ'o.

— Kiam oni ebl'e tren'os mi'n ekster la mur'o'j'n de tiu ĉi post'mont'a urb'o kaj kruc'um'int'e las'os al la grak'ant'a'j bird'o'j? ... Kiam ven'os la tim'o kaj la agoni'o kaj la plej mal'facil'a moment'o? ... Kiam nokt'e oni dev'os de'met'i, lav'i, en'volv'i, en'tomb'ig'i, al'ŝov'i la ŝton'o'n ... Ĉu vi ne for'las'os mi'n tiam? ... Mario fal'is al li'a'j pied'o'j kun plor'eg'o. La dolor'o prem'is ŝi'a'n kor'o'n, la pens'o'j implik'iĝ'is kaj konfuz'iĝ'is. Ŝi al'met'is la buŝ'o'n al li'a'j pied'o'j, kaj per la man'o prem'is la brul'ant'a'n tempi'o'n, en kiu, kvazaŭ martel'o, bat'is tim'o, dolor'o kaj mal'esper'o.

Li silent'is kaj ne lev'iĝ'is, atend'ant'e respond'o'n. Tiam ŝi mem iom lev'iĝ'is, sed kvazaŭ sen'konsci'a; ŝi frot'is la frunt'o'n kaj rigard'is per mal'klar'a'j okul'o'j la ĉiel'o'n kvazaŭ demand'ant'e: ĉu pov'as real'iĝ'i, kio'n ŝi aŭd'is? ... Post'e ŝi rigard'is la mont'o'j'n kvazaŭ kun demand'o: ĉu ebl'e est'as, ke oni far'os tio'n al li? ... Ŝi rigard'is la oliv'a'j'n, granat'a'j'n arb'o'j'n, la heder'o'j'n de l’ dom'o, la bel'a'n, kviet'a'n vesper'o'n fin'e li'a'n blank'a'n vest'o'n, hel'a'n frunt'o'n kaj ver'o'n, bril'ant'a'n en li'a'j okul'o'j. Ŝi rigard'is kvazaŭ sen'konsci'e kaj ne pov'is kompren'i.

Ŝi do sid'is mut'iĝ'int'e. Ek'reg'is long'a silent'o. Tiam Mart'o aper'is sur la sojl'o. Ŝi'a brun'a vizaĝ'o ruĝ'iĝ'is, en la okul'o'j bril'is viv'o. Ŝi ten'is en la man'o kruĉ'o'n kaj star'ant'e en la pord'o dir'is al la frat'in'o.

— Ĉu vi ne help'os mi'n prepar'i la vesper'manĝ'o'n? La frat'o baldaŭ re'ven'os el la urb'et'o kaj invit'os la gast'o'n al la tabl'o. Kaj kia'manier'e ni montr'os al la gast'o ni'a'n si'n'don'em'o'n, se ni ne zorg'os por kontent'ig'i li'n? Mario re'e ek'prem'is la tempi'o'j'n; ŝi aŭd'is neni'o'n, ŝi'a'j pens'o'j for'kur'is mal'proksim'e'n.

La rabbi mal'ĝoj'e ek'rid'et'is, rigard'is Mart'o'n kaj dir'is: — Ne riproĉ'u ŝi'n. Ebl'e ŝi zorg'as nun pli mult'e ol la ali'a'j.

Mart'o al'ir'is al la pump'il'o, met'is la kruĉ'o'n sur la ter'o kaj demand'is:

— Kiel vi kompren'as tio'n, rabbi? Mario uz'is la okaz'o'n por for'ir'i kaj mal'aper'is post la pord'o de l’ dom'o. Mart'o ankoraŭ ne fin'is la inter'parol'ad'o'n kun la jun'a rabbi, kiam Mario re'aper'is, port'ant'e kupr'a'n vaz'o'n kaj proksim'iĝ'int'e al la rabbi, ek'genu'is ĉe li'a'j pied'o'j. Ŝi est'is tre pal'a. Sur la rigid'a vizaĝ'o flu'is larm'o'j. Ŝi'a'j man'o'j trem'is.

Ŝi las'is la pied'o'j'n de l’ rabbi kaj viŝ'is per la bukl'o'j de si'a'j har'o'j. Post'e ŝi larm'is sur ili'n kaj re'e viŝ'is per si'a'j long'a'j har'o'j. Fin'e ŝi ole'is ili'n per mult'e'kost'a'j ole'o'j.

La rabbi met'is unu man'o'n sur ŝi'a'n kap'o'n kaj per la du'a kovr'is si'a'n vizaĝ'o'n.

Mart'o rigard'is li'n kaj la frat'in'o'n, ne kompren'ant'e. En la sam'a moment'o esting'iĝ'is okcident'e la last'a radi'o de la plej bel'a tag'o sur la ter'o.

Neniam Plu!

QUO Vad'is?

Vol. III, ĉap. XXIII

Preskaŭ en la sam'a moment'o la prefekt'o de l’ urb'o ĵet'is antaŭ si'n ruĝ'a'n tuk'o'n, kaj ĉe tiu ĉi sign'o la pord'a'j kroĉ'il'o'j antaŭ la imperi'estr'a podium ek'grinc'is kaj el la mal'lum'a kav'o el'ir'is sur la hel'a'n aren'o'n Ursus.

La grand'eg'ul'o palpebr'um'is blind'ig'it'a de la lum'o; post moment'o li ir'is sur la mez'o'n de l’ aren'o kaj rigard'is ĉirkaŭ'e, kvazaŭ vol'ant'e ek'sci'i, kontraŭ kio li dev'os batal'i. Ĉiu'j aŭgust'an'o'j kaj la pli'mult'o da publik'o sci'is, ke li est'as la vir'o, kiu sufok'is Kroton'o'n. Murmur'o ek'son'is sur ĉiu'j benk'o'j. En Romo ne mank'is gladiator'o'j, kies kresk'o mult'e super'is la ordinar'a'n hom'a'n alt'ec'o'n, sed tia'n kolos'o'n neniam ankoraŭ vid'is la okul'o'j de l’ kviritoj. Cassius, kiu star'is sur la podium post Cezar'o, ŝajn'is kompar'e kun la Lig'o mal'grand'a hom'et'o. La senat'an'o'j, vestal'o'j, Cezar'o, aŭgust'an'o'j kaj la popol'o rigard'is kun admir'o de kompetent'ul'o'j kaj am'ant'o'j li'a'j'n potenc'a'j'n femur'o'j'n, dik'a'j'n kiel branĉ'eg'o'j, li'a'n brust'o'n, simil'ant'a'n du kun'ig'it'a'j'n ŝild'o'j'n, li'a'j'n herkules'a'j'n brak'o'j'n. La murmur'o pli kaj pli laŭt'iĝ'is. Por ĉi tiu hom-amas'o ne pov'is ekzist'i pli grand'a ĝu'o, ol vid'i tia'j'n muskol'o'j'n streĉ'it'a'j'n en batal'o. La murmur'o far'iĝ'is kri'o. Ĉiu'j demand'is, kie loĝ'as la popol'o, kiu nask'as tia'j'n grand'eg'ul'o'j'n. Ursus star'is en la mez'o de l’ amfiteatr'o, nud'a, pli simil'a al ŝton'a kolos'o, ol al hom'o, kun atent'em'a kaj sam'temp'e mal'ĝoj'a mien'o de barbar'o. Vid'ant'e, ke la aren'o est'as mal'plen'a, li mir'e rigard'is per si'a'j blu'a'j okul'o'j de infan'o jen la publik'o'n, jen Cezar'o'n, jen la krad'o'j'n de l’ cunicula, de kie li atend'is si'a'j'n ekzekut'ist'o'j'n.

En la moment'o kiam li ir'is sur la aren'o'n, li'a simpl'a kor'o last'foj'e pli fort'e bat'is de l’ esper'o, ke la kruc'o li'n atend'as, sed kiam li ek'vid'is nek kruc'o'n, nek pret'a'n kav'o'n, li pens'is, ke li ne ind'as ĉi tiu'n favor'o'n kaj ke li est'as mort'ont'a ali'e, kred'ebl'e inter la dent'o'j de sovaĝ'a'j best'o'j. Li est'is sen'defend'a kaj decid'is mort'i, kiel konven'as al la ador'ant'o de “Ŝaf'id'o”, trankvil'e kaj pacienc'e. Dum'e li vol'is preĝ'i al Sav'int'o, li do ek'genu'is sur la aren'o, kun'met'is la man'o'j'n kaj lev'is la rigard'o'n al la stel'o'j, kiu'j bril'et'is tra la supr'a mal'ferm'o de l’ cirk'o.

Li'a kondut'o ne plaĉ'is al la rigard'ant'o'j. Oni vid'is jam sufiĉ'e da krist'an'o'j, kiu'j mort'is kiel ŝaf'o'j. Oni kompren'is, ke se la grand'eg'ul'o si'n ne defend'os, la spektakl'o mal'sukces'os. Tie ĉi kaj tie ek'son'is sibl'o'j. Oni komenc'is vok'i la mastigoforojn, kies dev'o est'is vip'i la mal'kuraĝ'a'j'n batal'ant'o'j'n. Sed post moment'o ĉio ek'silent'is, ĉar neni'u sci'is, kio'n far'os la grand'eg'ul'o, kiam li renkont'os la mort'o'n, okul'o kontraŭ okul'o.

Oni ne long'e atend'is. Subit'e ek'son'is laŭt'eg'e kupr'a'j trumpet'o'j kaj post ĉi tiu sign'o mal'ferm'iĝ'is la krad'o'j kontraŭ la imperi'estr'a podium kaj sur la aren'o'n si'n ĵet'is kolos'a german'a ur'o, port'ant'a sur la korn'o'j nud'a'n vir'in'a'n korp'o'n.

— Ligio! Ligio! — kri'is Vinicius. Li ŝir'is la har'o'j'n sur la tempi'o'j, kurb'iĝ'is kiel hom'o, kiu ek'sent'is en si'a brust'o la pint'o'n de lanc'o kaj komenc'is ripet'i per raŭk'a, ne'hom'a voĉ'o:

— Mi kred'as, mi kred'as! Krist'o, mirakl'o'n! Kaj li ne sent'is, ke Petronius kovr'is li'a'n kap'o'n per la tog'o. Ŝajn'is al li, ke la mort'o aŭ dolor'o blind'ig'as li'a'j'n okul'o'j'n. Li ne rigard'is, li ne vid'is. Sent'o de terur'a mal'plen'o ĉirkaŭ'is li'a'n anim'o'n, en li'a kap'o rest'is neni'u pens'o, nur li'a buŝ'o ripet'is, kvazaŭ frenez'e:

— Mi kred'as! Mi kred'as! Mi kred'as! Subit'e ek'silent'is la amfiteatr'o. Kvazaŭ unu hom'o ek'star'is la aŭgust'an'o'j, ĉar io ekster'ordinar'a okaz'is sur la aren'o. La humil'a kaj pret'a mort'i Lig'o, ek'vid'int'e si'a'n reĝ'id'in'o'n sur la korn'o'j de l’ sovaĝ'a best'o, ek'salt'is kiel brul'vund'it'a kaj kurb'iĝ'int'e komenc'is kur'i sub angul'o al la furioz'ant'a ur'o.

El ĉiu'j brust'o'j el'ŝir'iĝ'is mal'long'a kri'o de l’ mir'eg'o, post kiu ek'silent'is la cirk'o. La Lig'o dum'e ating'is la ŝaŭm'ant'a'n best'o'n kaj kapt'is li'a'j'n korn'o'j'n.

— Rigard'u! — ek'kri'is Petronius, kaj for'ŝir'is la tog'o'n de l’ kap'o de Vinicius.

Tiu ĉi lev'iĝ'is, klin'is post'e'n si'a'n vizaĝ'o'n, pal'a'n kiel tol'o, kaj ek'rigard'is la aren'o'n per vitr'a'j, sen'konsci'a'j okul'o'j.

Ĉiu'j brust'o'j ĉes'is spir'i. En la amfiteatr'o oni pov'is aŭd'i flug'ant'a'n muŝ'o'n. Oni ne kred'is al la propr'a'j okul'o'j. De l’ temp'o, de kiu ekzist'is Romo, oni vid'is neni'o'n simil'a'n. La Lig'o ten'is la best'o'n per la korn'o'j. Li'a'j pied'o'j penetr'is ĝis super la maleol'o'j en la sabl'o'n, li'a dors'o kurb'iĝ'is, kiel streĉ'it'a paf'ark'o, la kap'o kaŝ'iĝ'is inter la ŝultr'o'j, sur la brak'o'j la muskol'o'j tiel ŝvel'is, ke la haŭt'o preskaŭ krev'is de ili'a prem'o, sed li halt'ig'is la ur'o'n. La best'o kaj la hom'o rest'is sen'mov'a'j, al la rigard'ant'o'j ŝajn'is, ke ili vid'as pentr'aĵ'o'n, prezent'ant'a'n la hero'aĵ'o'j'n de Herkules'o aŭ Teze'o, aŭ ŝton'a'n grup'o'n. Sed en la ŝajn'a sen'mov'ec'o oni pov'is rimark'i la terur'a'n pen'eg'o'n de la batal'ant'a'j fort'o'j. Ankaŭ la ur'o, sam'e kiel la hom'o en'iĝ'is en la sabl'o'n, kaj li'a mal'pal'a, vil'a korp'o tiel kun'tir'iĝ'is, ke li ŝajn'is simil'a al grand'eg'a glob'o. Kiu mal'fort'iĝ'os unu'a, kiu fal'os unu'a? Jen est'is la demand'o, kiu en tiu moment'o est'is pli grav'a por ĉi tiu'j am'ant'o'j de l’ cirk'a'j batal'o'j, ol tut'a Romo kaj ĝi'a mond'o'reg'ad'o. La Lig'o est'is nun por ili du'on'di'o, kiu ind'as ador'ad'o'n kaj skulpt'aĵ'o'j'n. Ankaŭ Cezar'o lev'iĝ'is. Li kaj Tigellinus aŭd'is pri la fort'o de ĉi tiu vir'o, intenc'e aranĝ'is la batal'o'n kaj dir'is mok'e: “Venk'u ĉi tiu kroton'mort'ig'int'o la bov'o'n, kiu'n ni elekt'os por li”. Sed nun kun mir'eg'o ili rigard'is la aren'o'n, kvazaŭ ne kred'ant'e, ke ili vid'as real'aĵ'o'n. En la amfiteatr'o oni vid'is hom'o'j'n, kiu'j, lev'int'e la man'o'j'n, rest'is tiel sen'mov'a'j; ŝvit'o aper'is sur la frunt'o'j de ali'a'j, kvazaŭ ili mem batal'us kontraŭ la best'o. En la cirk'o oni aŭd'is nur la sibl'ad'o'n de la flam'o'j en la lamp'o'j kaj la murmur'et'o'n de l’ karb'o'j, de'fal'ant'a'j de l’ torĉ'o'j. La voĉ'o ek'mort'is en la buŝ'o'j de l’ rigard'ant'o'j, la kor'o'j bat'is, kvazaŭ vol'ant'e krev'ig'i la bru'et'o'j'n. Al ĉiu'j ŝajn'is, ke la batal'o daŭr'as jam jar'cent'o'j'n.

Sam'e star'is sur la aren'o la hom'o kaj la best'o ŝajn'e sen'mov'a'j.

Subit'e ek'son'is blek'o, simil'a al ĝem'o, post kiu ĉiu'j ek'kri'is kaj re'e ek'reg'is silent'o. Al la hom'o'j ŝajn'is, ke ili sonĝ'as: la grand'eg'a kap'o de l’ bov'o turn'iĝ'is mal'rapid'e en la fer'a'j man'o'j de l’ barbar'o.

La vizaĝ'o de la Lig'o, la nuk'o kaj la brak'o'j ruĝ'iĝ'is purpur'e, la dors'o pli fort'e kurb'iĝ'is. Oni pov'is rimark'i, ke li uz'as la rest'o'n de si'a'j super'hom'a'j fort'o'j, sed ke ili sufiĉ'os jam por ne'long'e.

La blek'ad'o pli kaj pli raŭk'a kaj dolor'a de l’ ur'o miks'iĝ'is kun la sibl'ant'a spir'ad'o de la brust'o de l’ grand'eg'ul'o. La kap'o de l’ best'o turn'iĝ'is pli kaj pli, el la buŝ'o el'iĝ'is la long'a lang'o kovr'it'a de ŝaŭm'o.

Ankoraŭ unu moment'o, kaj la orel'o'j'n de pli proksim'a'j rigard'ant'o'j ating'is kvazaŭ krak'ad'o de romp'at'a'j ost'o'j. La best'o fal'is ter'e'n kun la nuk'o mort'e turn'it'a.

La grand'eg'ul'o for'ig'is la ŝnur'o'j'n de la korn'o'j, pren'is la virg'ul'in'o'n sur la brak'o'j'n kaj komenc'is rapid'e spir'i.

Li'a vizaĝ'o pal'iĝ'is, la har'o'j glu'iĝ'is de l’ ŝvit'o, la ŝultr'o'j kaj brak'o'j est'is kvazaŭ sur'verŝ'it'a'j de l’ akv'o. Unu moment'o'n li star'is kvazaŭ du'on'konsci'a, post'e li lev'is la okul'o'j'n kaj komenc'is rigard'i la publik'o'n.

La amfiteatr'o frenez'iĝ'is. La mur'o'j de l’ konstru'aĵ'o komenc'is trem'i de l’ bru'eg'o de kelk'dek'o'j da mil'o'j da hom'o'j. De la komenc'o de l’ batal'o'j oni ne vid'is tia'n ekscit'ec'o'n. La publik'o for'las'is la supr'a'j'n benk'o'j'n kaj ir'is mal'supr'e'n, puŝ'ant'e unu'j ali'a'j'n en la tra'ir'o'j inter la benk'o'j, por pli bon'e vid'i la fort'eg'ul'o'n. De ĉie ek'son'is voĉ'o'j, kiu'j pasi'e, obstin'e pet'is pardon'o'n kaj baldaŭ far'iĝ'is unu, ĝeneral'a kri'o. Al ĉi tiu popol'o, ador'ant'a la fizik'a'n fort'o'n, tiu ĉi grand'eg'ul'o far'iĝ'is nun kar'a kaj unu'a person'o en Romo.

Li kompren'is, ke la popol'o postul'as, ke oni donac'u al li la viv'o'n kaj liber'ec'o'n, sed li zorg'is ne nur por si mem. Moment'o'n li rigard'is ĉirkaŭ'e, post'e li proksim'iĝ'is al la imperi'estr'a podium kaj, balanc'ant'e la korp'o'n de l’ knab'in'o sur la etend'it'a'j brak'o'j, li lev'is la okul'o'j'n pet'eg'e, kvazaŭ li vol'us dir'i:

— Ŝi'n kompat'u! ŝi'n sav'u! Por ŝi mi far'is ĉi tio'n! . . La rigard'ant'o'j kompren'is bon'e, kio'n li dezir'is. La sven'int'a knab'in'o, kiu kompar'e kun la grand'eg'a korp'o de la Lig'o ŝajn'is mal'grand'a infan'o, kor'tuŝ'is la popol'amas'o'n, la kavalir'o'j'n. Ŝi'a et'a, alabastr'e blank'a korp'o, ŝi'a sven'o, la terur'a danĝer'o, de kiu liber'ig'is ŝi'n la grand'eg'ul'o, fin'e ŝi'a bel'ec'o kaj si'n'don'em'o trem'ig'is la kor'o'j'n. Kelk'a'j pens'is, ke li est'as ŝi'a patr'o kaj pet'as kompat'o'n kaj pardon'o'n por si'a infan'o. La kompat'o subit'e ek'flam'is, kvazaŭ fajr'o. Sufiĉ'e da sang'o, mort'o kaj turment'eg'o! Sufok'iĝ'ant'a'j de larm'o'j, raŭk'a'j voĉ'o'j kri'is pardon'o'n por la ambaŭ.

Dum'e Ursus ir'is ĉirkaŭ la aren'o kaj lul'ant'e la knab'in'o'n sur la brak'o'j per la mov'o'j kaj okul'o'j pet'is por ŝi pri la viv'o. Nun Vinicius lev'iĝ'is de si'a seĝ'o, trans'salt'is la ĉirkaŭ'bar'o'n, kiu apart'ig'is de l’ aren'o la unu'a'j'n benk'o'j'n, kur'is al Ligio kaj kovr'is per la tog'o ŝi'a'n nud'a'n korp'o'n. Post'e li dis'ŝir'is la tunik'o'n sur la brust'o, mal'kovr'is la cikatr'o'j'n, kiu'j rest'is post la vund'o'j, ricev'it'a'j en la armeni'a milit'o, kaj etend'is la man'o'j'n al la popol'o.

La ekscit'ec'o de la publik'o super'is ĉio'n, vid'it'a'n iam ajn en la amfiteatr'o'j. La popol'amas'o komenc'is pied'frap'i kaj kri'eg'i. La voĉ'o'j far'iĝ'is minac'a'j. La popol'o pet'is nun ne nur por la atlet'o, sed defend'is ankaŭ la virg'ul'in'o'n, la milit'ist'o'n kaj ili'a'n am'o'n. Mil'o'j da vir'o'j si'n turn'is al Cezar'o kun koler'a bril'o en la okul'o'j kaj kun kun'prem'it'a'j pugn'o'j. Sed li mal'rapid'is kaj ŝancel'iĝ'is. Li sent'is neni'a'n mal'am'o'n kontraŭ Vinicius kaj la viv'o aŭ mort'o de Ligio est'is por li indiferent'a'j, tamen li prefer'us vid'i la korp'o'n de l’ knab'in'o dis'ŝir'it'a'n per la korn'o'j de l’ bov'o aŭ per la dent'o'j de l’ sovaĝ'a'j best'o'j. Li'a kruel'ec'o, li'a'j degener'int'a'j instinkt'o'j kaj fantazi'o ĝu'is tia'j'n vid'aĵ'o'j'n. Kaj jen la popol'o vol'is for'pren'i ili'n de li. Ĉe tiu pens'o koler'o ek'bril'is sur li'a gras'a vizaĝ'o. Ankaŭ la ambici'o ne permes'is al li ced'i al la vol'o de l’ hom'amas'o'j, kaj sam'temp'e pro mal'kuraĝ'ec'o li ne risk'is kontraŭ'star'i.

Li do komenc'is ĉirkaŭ'rigard'i, ĉu almenaŭ iu'j de la aŭgust'an'o'j turn'is la fingr'o'j'n mal'supr'e'n, kiel sign'o'n de l’ mort'o. Sed Petronius lev'is la man'o'n supr'e'n kaj rigard'is preskaŭ minac'e li'a'n vizaĝ'o'n. Superstiĉ'a, sed ekscit'iĝ'em'a Vestinus, kiu tim'is la spirit'o'j'n, sed ne tim'is la hom'o'j'n, don'is la sign'o'n de l’ pardon'o. La sam'o'n far'is senat'an'o Scevinus, la sam'o'n Nerv'a, kaj Tullius Senecio, la sam'o'n la mal'jun'a, glor'a milit'estr'o Ostorius Scapula kaj Piso kaj Vetus kaj Crispinus kaj Minucius Thermus kaj Portius Telesinus kaj respekt'at'a, ŝat'at'a de l’ popol'o Thraseas. Vid'ant'e tio'n Cezar'o mal'lev'is la smerald'o'n, kiu'n li ten'is antaŭ si'a okul'o kun la esprim'o de mal'ŝat'o kaj mal'kontent'o, sed Tigellinus, kiu vol'is koler'ig'i Petronius’on, klin'iĝ'is al Nero kaj murmur'et'is:

— Ne ced'u, di'a: ni hav'as la pretori'an'o'j'n. Nero turn'is la okul'o'j'n al la lok'o, kie star'is la komand'ant'o de la pretori'an'o'j, sever'a kaj tut'kor'e al li fidel'a Subius Flavius, kaj ek'vid'is i'o'n ekster'ordinar'a'n. La vizaĝ'o de la mal'jun'a tribun'o est'is sever'a, sed sur'verŝ'it'a de larm'o'j, kaj la man'o'n li etend'is supr'e'n.

Dum'e rabi'o ek'okup'is la kor'o'j'n de l’ hom'amas'o'j. Polv'a nebul'o lev'iĝ'is de l’ pied'frap'ad'o kaj kovr'is la amfiteatr'o'n. Est'is aŭd'ebl'a'j kri'o'j: Ahenobarbus! patr'in'mort'ig'int'o, brul'krim'ul'o! Nero ek'tim'is. En la cirk'o la popol'o est'is la sol'a estr'o. La antaŭ'a'j Cezar'o'j, precip'e Caligula, kuraĝ'is ia'foj'e kontraŭ'star'i ĝi'a'n vol'o'n, sed tio kaŭz'is ĉiam ribel'o'j'n, eĉ sang'verŝ'o'n. Sed ali'a est'is la pozici'o de Nero. Unu'e li bezon'is la popol'o'n, kiel komedi'ant'o kaj kant'ant'o, du'e li vol'is hav'i ĝi'n si'a parti'an'o kontraŭ la senat'o kaj patrici'o'j, fin'e post la brul'o de Romo li pen'is per ĉiu'j rimed'o'j re'akir'i ĝi'a'n favor'o'n kaj turn'i ĝi'a'n koler'o'n kontraŭ la krist'an'o'j. Nun li kompren'is, ke danĝer'e est'us pli long'e mal'ced'i. Ribel'o, komenc'iĝ'int'a en la cirk'o, pov'us mal'obe'ig'i la tut'a'n urb'o'n kaj hav'i ne antaŭ'vid'ebl'a'j'n konsekvenc'o'j'n.

Li do ek'rigard'is ankoraŭ unu foj'o'n Sobrius Flavius’on, centuri'o'n Scevinus, la parenc'o'n de l’ senat'an'o kaj, vid'ant'e ĉie sulk'iĝ'int'a'j'n brov'o'j'n, kor'tuŝ'it'a'j'n vizaĝ'o'j'n kaj fiks'it'a'j'n sur si rigard'o'j'n, li don'is la sign'o'n de l’ pardon'o. Fulm'o'tondr'a'j aplaŭd'o'j ek'son'is sur ĉiu'j benk'o'j. La popol'o jam est'is cert'a pri la viv'o de l’ kondamn'it'o'j, ĉar nun ĝi far'iĝ'is ili'a zorg'ant'o kaj eĉ Cezar'o ne kuraĝ'us plu persekut'i ili'n per si'a venĝ'o.

Rakont'o Pri Spirit'o'j

La societ'o ĵus vesper'manĝ'is en la ĝarden'o. Sur la tabl'o star'is ankoraŭ sen'ord'e la glas'o'j kaj botel'o'j, la du'on'e mal'plen'ig'it'a'j frukt'uj'o'j, inter ili kelk'e da kandel'o'j jam fort'e for'brul'int'a'j en vitr'a'j kloŝ'o'j, ĉirkaŭ'it'a'j de lum'avid'a'j muŝ'o'j.

Sonor'is la dek'a hor'o.

— Ebl'e ni re'ven'os en la ĉambr'o'j'n? — demand'is la mastr'in'o. — Est'as jam mal'varm'et'e ...

— Mal'varm'et'e? En ĉi tiu bel'eg'a juli'a nokt'o? Nun, kiam komenc'as pas'i la varm'eg'o ... Jen lev'iĝ'as la lun'o, super la lag'o: est'as tro bel'e ... Ne, ne, ni rest'u ankoraŭ — kri'is la ali'a'j.

Sinjor'in'o de Daller ĉirkaŭ'volv'is si'n iom pli fort'e per la tuk'o, ordon'is al si'a fil'in'o Gizelo ankaŭ sur'met'i i'o'n kaj ced'is al la ĝeneral'a dezir'o.

— Bon'e — dir'is ŝi, apog'ant'e si'n al la dors'o de si'a kan'a seĝ'o, — ni rest'u. Oni babil'as ĉi tie pli liber'e, ol en la salon'o, kie la muzik'em'a'j membr'o'j de ni'a famili'o ĝu'as la bru'a'n kult'o'n de Wagner.

La najbar'o de Gizelo, leŭtenant'o Kronstedt, met'is la mol'a'n tuk'o'n, kiu kuŝ'is sur la seĝ'a dors'o, sur la ŝultr'o'j'n de l’ knab'in'o kaj ĉe tiu ĉi okaz'o iom ankoraŭ proksim'iĝ'is al ŝi.

— Ne est'as ja mal'varm'e al vi, fraŭl'in'o? — demand'is li per kares'em'a voĉ'o.

Afabl'e rid'ant'a ek'rigard'o dank'is pro la zorg'em'o. — Ne, kontraŭ'e ... tre agrabl'e.

— Vi est'as prav'a, sinjor'in'o, — dir'is reg'ist'ar'a konsil'ist'o Strom — la proksim'ec'o de du fortepian'o'j, sur kiu'j, per ok man'o'j oni lud'as la uvertur'o'n de Tannhäuser, ne akcel'as la inter'ŝanĝ'o'n de l’ ide'o'j. Ĉi tie kie'n penetr'as al ni nur mal'mult'a'j ne'laŭt'a'j ton'o'j, la fortepian'a'j tondr'o'j ne mal'help'os ni'a'n inter'parol'ad'o'n. Kie ni halt'is — pri kio ni parol'is?

— Pri kio ni ne parol'is, kar'a Strom? La politik'o, literatur'o, famili'a'j okaz'o'j, societ'a'j malic'o'j, konsider'o'j pri la veter'o kaj pri la jar'cent'o: mal'long'e ĉiu'j tem'o'j est'as el'ĉerp'it'a'j.

— Tut'e ne — rimark'ig'is sinjor'o de Klettendorf, najbar'a bien'hav'ant'o, — oni ankoraŭ neni'o'n rakont'is ekzempl'e pri spirit'o'j, kaj ĉi tiu tem'o ...

— En ni'a rond'o, kie neni'u kred'as spirit'o'j'n kaj neni'u iam vid'is fantom'o'n ...

— Oni dev'as disting'i, doktor'o Elke — si'n turn'is viv'e Klettendorf al la inter'romp'ant'o, — ni ne kred'as, kompren'ebl'e, vag'ant'a'j'n nokt'o'mez'a'j'n fantom'o'j'n, sed spirit'o'j — est'aĵ'o'j dev'ig'at'a'j per medium'ism'o si'n kon'ig'i — ili cert'e ekzist'as, mi hav'as sufiĉ'e da pruv'o'j.

— Vi sinjor'o de Klettendorf, vi okup'iĝ'as pri spirit'ism'o? — demand'is mir'ig'it'a la doktor'o. — Ĉi tiu modern'a frenez'o, mal'san'o ...

— Nek frenez'o, nek mal'san'o. Sed, kompren'ebl'e, kun dub'ul'o'j kaj kun hom'o'j, kiu'j jam antaŭ'e ĉio'n ne'as, ne ebl'e est'as parol'i pri tia'j afer'o'j.

— Rakont'u al ni iu'n vi'a'n spirit'ist'a'n observ'o'n, kar'a Klettendorf — propon'is la mastr'in'o. — Ĉi tie est'as ne sol'e sek'a'j dub'ul'o'j, kiel ni'a estim'at'a famili'a kurac'ist'o kaj amik'o, Elke. Mi, ekzempl'e, tut'e ne est'as mal'inklin'a ek'sci'i i'o'n de la mister'o'j de super'a mond'o. Mi dezir'us tio'n, kiel pruv'o'n de la sen'mort'ec'o, eĉ tre dezir'us ...

— Tiam rakont'u sen'tim'e — dir'is la doktor'o al Klettendorf. — La dezir'o plej bon'e prepar'as la voj'o'n. Kio'n oni opini'as ebl'a kaj kio'n oni dezir'as kred'i, tio est'as jam tri'kvar'on'e kred'at'a.

— Kaj kiam oni decid'is i'o'n ne kred'i, tiam help'as neniu'j fakt'o'j kaj pruv'o'j. Tial mi prefer'as, sinjor'o doktor'o, ne parol'i kun vi pri spirit'ist'a'j afer'o'j. — La bien'posed'ant'o parol'is per la incit'it'a voĉ'o de l’ hom'o, kiu disput'as pri si'a'j plej kar'a'j politik'a'j aŭ filozofi'a'j princip'o'j.

— Fakt'o'j kaj pruv'o'j! — respond'is Elke, ankaŭ iom incit'it'a. — El okaz'a'j fakt'o'j, tut'e sen'de'pend'a'j unu de ali'a, oni far'as konklud'o'j'n kaj kiam ni vol'as esplor'i la pruv'o'j'n, kiam ni, dum ĉiu'j font'o'j de l’ erar'o'j ne est'as for'ig'it'a'j, rifuz'as akcept'i la supoz'at'a'j'n pruv'o'j'n, tiam oni dir'as, ke ni jam antaŭ'e decid'iĝ'is ne kred'i. La disput'o est'as ne ebl'a. — Ĉe tiu ĉi tabl'o ne est'as permes'it'e mal'pac'e disput'i,

— dir'is sinjor'in'o de Daller. — Ĉiu konserv'u si'a'n opini'o'n kaj respekt'u la opini'o'n de la ali'a'j.

— Pac'o dev'as reĝ'i eĉ post plej varm'eg'a diskut'ad'o. Sed respekt'i erar'a'n opini'o'n mi ne konsent'as: respekt'i oni dev'as nur la ver'o'n.

— Ĉu vi vol'as dir'i, sinjor'o doktor'o Elke, — inter'romp'is la koler'em'a spirit'ist'o — ke mi kaj kun mi la tut'a ar'o da sam'kred'an'o'j — en Amerik'o ekzist'a'j milion'o'j — est'as nur mensog'ul'o'j kaj tromp'ul'o'j? .

— La pli'mult'o tromp'it'a'j ...

— Sekv'e — ankoraŭ mal'pli flat'e — nur mal'saĝ'ul'o'j kaj sen'senc'ul'o'j? Do naŭ dek'on'o'j da hom'o'j est'as frenez'a'j. Ĉar tiu'j, kiu'j kiel vi ne'as ĉio'n super'natur'a'n, est'as mal'grand'a grup'o. Ni'a societ'o konsist'as de 10 person'o'j; mi vet'as, ke preskaŭ ĉiu'j kred'as, ke ekzist'as super'ter'a, mister'o'plen'a, ali'vort'e, spirit'mond'o, de kiu ia'foj'e penetr'as al ni radi'o'j.

— Prav'e, — jes'is iu, — mi konfes'as, ke mi kred'as antaŭ'sent'o'j'n. — Kaj mi pov'us rakont'i rimark'ind'a'j'n fakt'o'j'n pri mort'ant'o'j, kiu'j aper'is mal'proksim'e ĉe am'at'a'j person'o'j.

— Ekzist'as ankaŭ strang'a'j sonĝ'o'j, kiu'j real'iĝ'as. — Kaj oni ne pov'as ne'i la somnambul'ism'o'n ... Mi dev'as konfesi'i, ke nokt'o'mez'e mi ne ir'us tomb'ej'o'n. — Ke en ni'a najbar'a sen'hom'a kastel'o aper'as fantom'o'j, ekzist'as mult'a'j kred'ind'a'j atest'ant'o'j — dir'is la gast'o'j unu post ali'a.

— Ekzist'as ankaŭ strang'a'j simpati'o'j — dir'is la leŭtenant'o, kiu dank’ al la du'on'mal'lum'o sukces'is met'i la man'o'n sur la apog'il'o'n de la seĝ'o de Gizelo kaj sam'temp'e delikat'e prem'i ŝi'a'n ŝultr'o'n. — Kaj — al'don'is li murmur'et'e, nur por ŝi aŭd'ebl'e, — mir'ind'a, dolĉ'a, de super'a'j ĉiel'o'j de'ven'ant'a rav'o ...

— Kvankam mi ne kred'as spirit'o'j'n — dir'is nun la reg'ist'ar'a konsil'ist'o, — nek la vag'ant'a'j'n, nek la tabl'o'frap'ant'a'j'n, tamen mi ne pov'as ne'i, ke mult'a'j okaz'o'j de l’ anim'a viv'o ne pov'as est'i klar'ig'it'a'j per la natur'a'j leĝ'o'j, mal'long'e, ke ekzist'as afer'o'j ...

— Sur la ĉiel'o kaj ter'o — inter'romp'is li'n doktor'o Elke per tondr'a voĉ'o, — pri kiu'j eĉ la filozof'o'j ne sonĝ'is. Mi tio'n atend'is. Ekzist'as fraz'o'j, kiu'j nepr'e aper'as dum la diskut'ad'o, kiel la fulm'o en i'a'j stat'o'j de la aer'o. Neni'u pov'as en'paŝ'i en la mistik'a'n region'o'n, ne cit'ant'e ĉi tiu'j'n vort'o'j'n de l’ poet'o: li montr'as tia'manier'e si'a'n instru'it'ec'o'n kaj pruv'as, ke li'a opini'o est'as sam'e super'a, kiel la pens'o'j de Shakespeare. Ah, kiom da mal'util'o al'port'is la poet'o'j per si'a'j saĝ'a'j fraz'o'j!

— Ne nur la poet'o'j'n — ĉi tiu'j'n profet'o'j'n — ni pov'as cit'i por sen'kulp'ig'i la kred'o'n al mistik'a mond'o, sed ankaŭ la plej glor'a'j'n filozof'o'j'n, komenc'ant'e de Aristoteles kaj Plato. Kio'n ekzempl'e dir'as pri ĝi Schopenhauer? Ankaŭ Humboldt opini'is, ke en la natur'o ekzist'as ne'kalkul'ebl'a'j ne'kon'at'a'j fort'o'j. Kaj la atest'o'j, kiu'j ven'as al ni de ĉiu'j temp'o'j kaj land'o'j?

— Jes, ankaŭ ĉi tio est'as ne'evit'ebl'a: post la vort'o'j de Shakespeare oni cit'as ĉiam ĉiu'j'n mistik'a'j'n aŭtor'o'j'n, profet'o'j'n de la bibli'o, Ĥaldeojn kaj Egiptojn, skot'a'j'n somnambul'ist'o'j'n kaj hind'a'j'n fakir'o'j'n. Sed nek la antikv'ec'o, nek la dis'vast'iĝ'o de iu ajn opini'o pruv'as ĝi'a'n prav'ec'o'n. Ĉu fabel'o est'as des pli ver'a, ju pli fru'e en ni'a infan'ec'o ni ĝi'n aŭd'is, kaj ju pli mult'e da ali'a'j infan'o'j kred'is ĝi'n?

— Fabel'o'j — legend'o'j — superstiĉ'o'j! — ek'kri'is Klettendorf ofend'it'e. — Tia'manier'e vi ĉiam vol'as refut'i tio'n, kio'n vi ne pov'as klar'ig'i.

— Ne la ne'klar'ig'ebl'a'n nom'as ni tiel, sed la ne'pruv'ebl'a'j'n kaj sen'baz'a'j'n klar'ig'o'j'n, kiu'n vi don'as ĉiam. Se vi rakont'as al mi, ke la tabl'o frap'is aŭ ke oni vid'is, aŭd'is aŭ sonĝ'is i'o'n, tio pov'as ne est'i fabel'o, sed la konklud'o, ke tie ag'is spirit'o ...

— Est'as la sol'a konsent'ebl'a. Se oni konstat'as ie super'natur'a'n efik'o'n, oni dev'as trov'i tie super'natur'a'n kaŭz'o'n. Kiel parti'an'o de la teori'o pri la efik'o'j kaj kaŭz'o'j, vi ne pov'as tio'n ne'i. Ekzist'as mil'o'j da fakt'o'j kaj ekzempl'o'j ...

— Rakont'it'a'j fakt'o'j — oni sci'as neniam, kio'n oni al'don'is kaj de'pren'is — ne prezent'as sufiĉ'a'n baz'o'n por sen'erar'a'j konklud'o'j, — mil rakont'o'j, ceter'e, ne pli mult'e ol unu. Se al esplor'ant'o iu atest'o ŝajn'as nul'o, mil nul'o'j ne est'os pli konvink'a'j.

— Mi'a'j opini'o'j est'as baz'it'a'j ne nur sur tio, kio'n mi aŭd'is, sed sur tio, kio'n mi tra'viv'is.

— Ĉie oni pov'as est'i tromp'at'a'j. Rigard'ant'e ĵongl'ist'o'j'n, oni ankaŭ vid'as i'o'n ŝajn'e ne'klar'ig'ebl'a'n. Ne sci'ant'e ĉiu'j'n detal'o'j'n, oni ne pov'as juĝ'i. La kaŝ'it'a ne'kred'em'o, kiu'n vi riproĉ'as al ni, kiam vi rakont'as al ni vi'a'j'n mir'ind'aĵ'o'j'n, est'as baz'it'a sur logik'a rezon'ad'o. Dum oni pov'as ankoraŭ supoz'i i'o'n ver'ŝajn'a'n, oni puŝ'as for ne'ver'ŝajn'a'n, sam'e kiel oni prunt'e'pren'as nur tiam, kiam ĉiu'j font'o'j de l’ propr'a hav'o est'as el'ĉerp'it'a'j. Kiam mi aŭd'as eĉ de tre konfid'ind'a person'o pri mal'klar'a okaz'o, kiam mi leg'as pri ĝi, aŭ mem vid'as, ĉiam ŝajn'as al mi pli kred'ebl'a la supoz'o, ke ĝi'n klar'ig'os la natur'a'j kaj logik'a'j leĝ'o'j, tuj kiam est'os kon'at'a'j ĉiu'j detal'o'j. Profesor'o Wolf — si'n turn'is la doktor'o al sid'ant'a kontraŭ li blank'barb'a sinjor'o, — kial vi dir'as neni'o'n? Help'u mi'n ... Vi, kiel universitat'a profesor'o, kiel aŭtor'o de l’ bon'eg'a'j natur'scienc'a'j verk'o'j, vi est'as, cert'e, en ĉi tiu problem'o mi'a sam'parti'an'o ... La mal'jun'ul'o iom proksim'ig'is si'a'n seĝ'o'n kaj apog'is la menton'o'n sur la man'o'j'n.

— Ne — dir'is li. — Mi bedaŭr'as, estim'at'a sinjor'o Elke, sed mi ne est'as vi'a sam'parti'an'o, mi est'as parti'an'o de la spirit'o'j.

Mult'voĉ'a “Ah” ek'son'is en la societ'o: sen'iluzi'iĝ'o de unu'j, kontent'iĝ'o de ali'a'j, mir'eg'o de ĉiu'j.

Ankaŭ el la brust'o de Gizelo el'iĝ'is en la sam'a moment'o delikat'a Ah!, kvankam nek ŝi, nek la leŭtenant'o atent'is la ĝeneral'a'n inter'parol'ad'o'n. Kial do “Ah”. Ankaŭ ne'klar'ig'ebl'a fakt'o ... Ni esper'u, ke “kiam est'os kon'at'a'j ĉiu'j detal'o'j, la ĝem'et'o'n klar'ig'os la natur'a'j leĝ'o'j”.

Profesor'o Wolf daŭr'ig'is: — Jes, mi dev'as rifuz'i al vi mi'a'n help'o'n, kar'a doktor'o. Kio'n util'us, se mi defend'us vi'a'j'n opini'o'j'n? La rezon'ad'o kaj logik'a klar'ig'ad'o re'salt'as de la mistik'a'j anim'o'j. Nur la fakt'o'j pruv'as. Al ili ankaŭ mi dev'as konfirm'iĝ'i ... Mi tra'viv'is fakt'o'j'n, kiu'j trem'ig'is mi'a'n tut'a'n anim'o'n kaj las'is al ĝi ne'solv'ebl'a'j'n problem'o'j'n. Ĝis nun mi ĉiam silent'is pri ili, ĉar mi tim'is fos'i en ĉi tiu kaŝ'it'a angul'o de mi'a memor'o ... Sed se vi dezir'as kaj por defend'i la opini'o'j'n, tiel sen'kompat'e atak'at'a'j'n ĉi tie ...

— Ah, rakont'u, rakont'u! — ek'kri'is viv'e la ali'a'j, plej viv'e la bien'posed'ant'o, kies vizaĝ'o ek'bril'is de ĝoj'o kaj sci'vol'o.

— Mi ankaŭ atend'as mal'pacienc'e — dir'is doktor'o Elke — ĉar — ĉar el vi'a buŝ'o spirit'rakont'o ŝajn'os al mi des pli mir'ind'a.

— Jes, ver'e, ver'e mir'ind'a est'as, kio'n mi nun rakont'os. Eĉ la leŭtenant'o kaj Gizelo inter'romp'is la murmur'et'ad'o'n kaj prepar'iĝ'is al aŭskult'ad'o. Sed ili'a'j man'o'j rest'is unu'j en la ali'a'j. La varm'a flu'o de l’ feliĉ'o, kiu lev'iĝ'is de ili'a'j fingr'o'j ĝis ili'a'j kor'o'j, est'is ja mir'ind'a, ili do volont'e aŭskult'os pri ali'a'j mir'ind'aĵ'o'j.

— Pardon'u, se mi'a raport'o est'os iom sen'ord'a; mi ne prepar'is ĝi'n antaŭ'e, kaj la vek'it'a'j re'memor'o'j aper'as tiel rapid'e, ke mi'a'j vort'o'j pov'os mal'facil'e sekv'i ili'n. — Li frot'is la frunt'o'n per la man'o kaj komenc'is:

— Kiam mi antaŭ tri'dek jar'o'j en'tomb'ig'is mi'a'n edz'in'o'n, mi iom da temp'o viv'is tut'e izol'it'a. Ne ebl'e est'is por mi dum la unu'a jar'o de l’ dolor'o plen'um'i mi'a'j'n profesi'a'j'n dev'o'j'n, viv'i inter la hom'o'j: mi for'las'is la urb'o'n kaj ek'loĝ'is en ĉas'ist'a dom'et'o profund'e en la arb'ar'o, kvankam jam est'is vintr'o. Mal'jun'a serv'ist'in'o, blank'a pudel'o, portret'o de mi'a mort'int'a edz'in'o, ŝi'a plej am'at'a kanario, — jen est'is la tut'a mi'a societ'o. Mi pren'is ankaŭ libr'o'j'n, ĉar mi vol'is ne nur funebr'i, sed ankaŭ labor'i, kaj harmonium'o'n, la sam'a'n sur kiu mi akompan'ad'is la edz'in'o'n, kiam ŝi kant'is per si'a bel'a ald'a voĉ'o pi'a'n “Av'e Maria”.

Johanino est'is tre pi'a — mi ne; tio'n sol'a'n ŝi riproĉ'is al mi. “Oh, la temp'o ven'os ankoraŭ, oft'e dir'is ŝi, — kiam sign'o el ali'a mond'o montr'os al vi, ke vi'a'j dub'o'j est'is pek'a'j”. — “Sed tia'j sign'o'j ne ekzist'as. Neniam ven'is sci'ig'o el la ali'a mond'o”. “Silent'u — dir'is ŝi met'ant'e si'a'n man'o'n sur mi'a'n buŝ'o'n, — vi ĉagren'as mi'n. Kiam mi aŭd'as tia'j'n vi'a'j'n vort'o'j'n, mi vol'us mort'i por aper'i antaŭ vi, kiel spirit'o ... kaj mi far'os tio'n”. Kiam post apenaŭ unu'jar'a ge'edz'a feliĉ'o ŝi kuŝ'is sur la mort'lit'o, ŝi dir'is al mi: “Ĉu vi sci'as, kial oni re'vok'as mi'n? ... Mi dev'as far'iĝ'i send'it'o el la ali'a mond'o ... Kaj mi ven'os al vi!”

— Terur'e! — murmur'et'is sinjor'in'o de Daller.

Doktor'o Elke lev'is la ŝultr'o'j'n. — Se nun aper'os ia ŝajn'a fantom'o, ĝi est'as facil'e klar'ig'ebl'a. Vi'n emoci'is la vort'o'j de vi'a edz'in'o sur la mort'lit'o, la izol'it'a viv'o, la rigid'a vintr'a pejzaĝ'o: sent'o'tromp'o en tia'j cirkonstanc'o'j est'us io tut'e natur'a.

— Jes, cert'e — dir'is sinjor'o de Klettendorf — sent'o'tromp'o, frenez'o, tio est'as tre facil'a klar'ig'o de ĉiu'j ne'klar'ig'ebl'a'j fenomen'o'j ... vi, sinjor'o'j skeptik'ul'o'j, ĉiam hav'as ĝi'n pret'a'n. Oni ankoraŭ ne fin'is la rakont'o'n, kaj vi jam proklam'is ĝi'n mal'san'a okaz'o.

— Ĉar tia est'as ni'a metod'o de l’ pens'ad'o kaj konklud'ad'o: kiam oni don'as al ni pruv'o'j'n, ni antaŭ ĉio ...

— Ah, las'u la dub'ul'o'j'n — dir'is la mastr'in'o. — Daŭr'ig'u, sinjor'o profesor'o, vi'a rakont'o est'as tro interes'ant'a ...

— Jes, jes, rakont'o'j'n — murmur'is la doktor'o, — cent'foj'e ripet'it'a'j'n apart'a'j'n okaz'o'j'n, jes, ili'n oni volont'e akcept'as; sed pens'i, detal'e esplor'i, t. e. uz'i la sol'a'j'n raci'a'j'n rimed'o'j'n, oni ne vol'as. Daŭr'ig'u, profesor'o Wolf.

— Volont'e; sed mi pet'as vi'n, kar'a Elke, permes'u al mi fin'i la rakont'o'n. Mult'a'j dub'o'j aper'os ĉe vi dum mi'a rakont'ad'o, kaj se pri ĉiu vi tuj vol'os disput'i, ni neniam fin'os. Mi promes'as, ke la tut'o kontent'ig'os vi'n.

— Vi supoz'as, ke mi ŝanĝ'os mi'a'j'n opini'o'j'n? Vi erar'as ... Sed tio est'as mi'a last'a protest'o; mi promes'as ne inter'romp'i vi'n plu.

— Mi do daŭr'ig'as. Mi ĉes'is pens'i pri la promes'o de mi'a kar'a Johanino, ĉar mi ne dub'is, ke ne ekzist'as rilat'o'j inter “ĉi tie” kaj “tie”; mi re'memor'is pri ĝi, kiam okaz'is fakt'o'j, sen'dub'e pruv'ant'a'j, ke la mort'int'in'o ... plen'um'is la promes'o'n ...

— Pardon'u — ek'kri'is sinjor'in'o de Daller — la kandel'o'j for'brul'is, ĉu ne pli'bon'e est'us en la dom'o'n ...

— Ne, ne — pet'is la leŭtenant'o, — ni ne bezon'as lum'o'n; bril'as la lun'o, kaj rakont'o'j pri fantom'o'j impres'as des pli fort'e en la du'on'lum'o.

La profesor'o daŭr'ig'is:

— Foj'e vesper'e, post kelk'hor'a sid'ad'o ĉe mi'a'j libr'o'j mi est'is tim'ig'it'a de mal'laŭt'a, strang'a murmur'et'o. Mi ne pov'as ĝi'n pri'skrib'i, ĝi est'is nek frap'ad'o, nek ĝem'o'j, nek best'a voĉ'o, nek sibl'ad'o de vent'o. La son'o ĝust'e tial est'is terur'a, ke ĝi simil'is neni'a'n kon'at'a'n. Mi ne pov'is sid'i trankvil'e, mi dev'is ek'sci'i, kio kaŭz'is la mister'a'j'n son'o'j'n. Ne ebl'e est'is difin'i, de kie ili ven'is, ili est'is kvazaŭ en la tut'a ĉambr'o; mal'laŭt'a'j, sed ĉie kaj sen'inter'romp'a'j. Mi ek'star'is kaj esplor'is la ĉambr'o'n en ĉiu'j angul'o'j. Bianko, la pudel'o, dorm'is, kviet'e spirant'e post la kamen'o; Pieps, la bird'o, sid'is, kovr'int'e la kap'et'o'n per la flug'il'o'j, glob'o'simil'a en la kaĝ'o. Neni'e la son'o est'is pli proksim'a, neni'e pli mal'proksim'a. Ŝajn'is, ke mi port'is ĝi'n kun mi mem en la ĉambr'o. Por konvink'iĝ'i, mi ir'is ekster'e'n — ĉio est'is silent'a, mi re'ven'is en la ĉambr'o'n — ĝi re'e est'is tie. Mi sonor'ig'is al la serv'ist'in'o. Ŝi ven'is rapid'e. “Aŭs kult'u, Brigido”, mi komenc'is, sed tuj ĝi ĉes'is. “Atend'u moment'o'n” ... Sed van'e, ni aŭd'is neni'o'n. — “Neni'o ... vi pov'as for'ir'i”. Apenaŭ ŝi pas'is la sojl'o'n, la murmur'et'o re'komenc'iĝ'is. Kelk'foj'e ripet'iĝ'is la sam'a fenomen'o, fin'e mi for'send'is la mal'jun'ul'in'o'n dorm'i kaj rest'is sol'a kun mi'a ton'ant'a gast'o. Ankoraŭ kelk'e da moment'o'j ĉirkaŭ'is mi'n la delikat'a'j ton'a'j ond'o'j, kaj mi aŭskult'is kaj aŭskult'is ... La murmur'et'o far'iĝ'is pli kaj pli mal'laŭt'a kaj fin'e tut'e ek'silent'is. En ĉi tiu vesper'o mi ne pov'is plu labor'i kaj mi ir'is dorm'i..

Pas'is ok tag'o'j, kaj mi preskaŭ forges'is la mister'a'n aper'o'n. Subit'e, en la sam'a vesper'a hor'o ĝi re'ven'is. Mi re'e al'vok'is mi'a'n mal'jun'a'n Brigidon — la rezultat'o est'is sam'a: tuj kiam ŝi aper'is en la ĉambr'o, ĉio ek'silent'is; kiam ŝi for'ir'is, ĉio ton'is. La mister'o plen'ig'is mi'n per mir'eg'o kaj tim'o, per dezir'o klar'ig'i ĝi'n, sed ankaŭ per esper'o, ke ĝi rest'os ne'klar'ig'ebl'a ... De nun ĝi re'ven'ad'is regul'e post ĉiu'j kelk'e da tag'o'j; mi atend'is ĝi'n, kiel am'at'a'n, honor'ant'a'n vizit'o'n. Mi ne prov'is plu esplor'i la kaŭz'o'n, ĉar est'us por mi sen'iluzi'iĝ'o trov'i natur'a'n solv'o'n por ĉi tiu kor'tuŝ'ant'a enigm'o. “Ĉu ĝi ven'os hodiaŭ?” est'is demand'o, kiu'n mi ripet'ad'is la tut'a'n tag'o'n. Kvin minut'o'j'n antaŭ ĝi'a al'ven'o, ia ekscit'o plen'ig'is mi'a'n anim'o'n. Ĝi est'is por mi kar'a gast'o. Ĝi — ne, mi ne vol'is plu nom'i ĉi tiu'n amik'o'n per tiu ĉi sen'person'a pronom'o ... sed kiel? Mi serĉ'is nom'o'n — mi trov'is la plej kar'a'n kaj mi ek'kri'is: “Johanino, ven'u!” En la sam'a moment'o ek'son'is la kon'at'a murmur'et'o, sed du'obl'e fort'a. Mi re'e ek'kri'is: “Johanino, Johanino” — kaj ju pli oft'e mi ripet'is la nom'o'n, des pli proksim'e ven'is la son'ond'o'j al mi, kvazaŭ ili vol'is mi'n ĉirkaŭ'pren'i, sufok'i.

Tromp'o de la sent'o'j, ĉu ne ver'e? Tromp'o de l’ aŭd'ad'o? Mi vid'as jam la vort'o'n sur vi'a'j lip'o'j, doktor'o Elke, sed vi ĵur'is ne inter'romp'i mi'n, kaj la ĵur'o vi'n halt'ig'is. Mi mem ankaŭ tio'n supoz'is, mi ja ne kred'is spirit'o'j'n ... tamen en tiu moment'o mi dev'is re'memor'i la last'a'j'n vort'o'j'n de mi'a edz'in'o. Ĉu efektiv'e? ... Sen'senc'aĵ'o! Mi sku'is la kap'o'n, al'vok'is Brigidon por for'pel'i la sorĉ'o'n kaj pren'is antaŭ la dorm'o sod'a'n pulvor'o'n.

En sekv'int'a vesper'o, en la sam'a hor'o re'ven'is la ordinar'a ekscit'o. Aha, pens'is mi, mi'a febr'a paroksism'o kun tint'ad'o en la orel'o'j proksim'iĝ'as (vi vid'as, doktor'o, ke mi opini'is sam'e, kiel vi). Por mi'n gard'i kontraŭ la ton'ant'a fantom'o mi ir'is ekster'e'n, mi ja est'is tie sen'danĝer'a.

Est'is lun'a vintr'a nokt'o. Ĉiu'j branĉ'o'j est'is dik'e kovr'it'a'j de neĝ'o. Mi ir'is per rapid'a'j paŝ'o'j sur la glaci'a tavol'o, krak'ant'a sub mi'a'j pland'o'j. Mi rapid'is al mont'et'o, de kiu est'is bel'a panoram'o de l’ pentr'ind'a ĉirkaŭ'aĵ'o. Sed kiam mi ating'is la cel'o'n, mi sen'iluzi'iĝ'is; nigr'a'j nub'o'j kovr'is la lun'o'n, kaj la tut'a pejzaĝ'o dron'is en mal'lum'o; nur la mur'o'j de kapel'o, star'ant'a sur la mont'et'o, lum'is en mal'bril'a blank'o. Subit'e ven'is la kon'at'a ekscit'o, kiu ordinar'e antaŭ'ir'is la mister'a'n murmur'et'o'n ... ĉu ankaŭ ĉi tie? ... Mi aŭskult'is kun bat'ant'a kor'o — sed minut'o'j pas'is, ĉio silent'is. Mi ek'kri'is: “Johanino!” Neni'u son'o ... Sed ek'rigard'int'e, mi rimark'is lum'et'o'n, antaŭ'e sen'dub'e ne ekzist'ant'a'n, kiu fal'is de la kapel'a fenestr'o sur la plank'o'n. Mi ne pov'is kontraŭ'batal'i la al'tir'o'n, kvankam tim'o trem'ig'is mi'n, kaj mi ir'is al la kapel'o, mal'ferm'is la pord'o'n kaj en'paŝ'is.

La profesor'o far'is paŭz'o'n. En la sam'a moment'o, kiel en la rakont'o, nub'o kovr'is la lun'o'n, kaj la societ'o sid'is en mal'lum'o. Kun'iĝ'is ĉiu'j kondiĉ'o'j por trem'ig'a sent'o, kiu ek'reg'is la pli'mult'o'n da aŭskult'ant'o'j. La pli'mult'o'n — ne ĉiu'j'n. Doktor'o'n Elke sen'dub'e ne. Ankaŭ ebl'e ne la ge'am'ant'o'j'n ... Ebl'e ankaŭ ili pli bon'e uz'is la mal'lum'o'n ...

— Mi en'ir'is — ripet'is profesor'o Wolf per mal'laŭt'ig'it'a voĉ'o. — La tut'a intern'o est'is hel'e lum'ig'it'a, kvankam brul'is nek lucern'o'j nek kandel'o'j. La lum'o sam'e ne simil'is ĉiu'j'n kon'at'a'j'n lum'o'j'n, kiel la murmur'et'o, de kiu mi hodiaŭ for'kur'is, simil'is neniu'n ali'a'n. Ĝi est'is lum'ant'a kurier'o el ne'kon'at'a land'o. “Johanino!” — ek'kri'is mi kaj la fort'o de l’ radi'o'j du'obl'iĝ'is. Ju pli oft'e mi vok'is, des pli hel'e, blind'ig'e, proksim'e ĉirkaŭ'is mi'n la lum'o, kvazaŭ ĝi vol'is sufok'i mi'n ... Mi ferm'is la okul'o'j'n kaj fal'is sen'konsci'a sur la plank'o'n.

Kiam mi re'konsci'iĝ'is, est'is jam tag'o. Mi rapid'is hejm'e'n kaj pren'is grand'a'n doz'o'n da ĥin'in'o.

— Mi ankaŭ rekomend'us ĝi'n — dir'is la doktor'o du'on'voĉ'e.

— Ĉio'n, kio'n mi rakont'os, dub'ul'o pov'us klar'ig'i per ia mi'a mal'san'a stat'o, sed tio, kio'n mi nun rakont'os, refut'as ĉi tiu'n supoz'o'n.

La lum'a fenomen'o en la kapel'o re'ven'is mult'foj'e, krom tio okaz'is ankaŭ mir'ind'aĵ'o: la harmonium'o lud'is la plej am'at'a'n “Av'e Maria” de Johanino kaj mi vid'is, kiel la klav'o'j mal'lev'iĝ'as kaj lev'iĝ'as. Fin'e mi decid'is for'las'i la izol'ec'o'n, tim'ant'e frenez'iĝ'i.

Mi sen'prokrast'e pak'is mi'a'j'n kofr'o'j'n, adiaŭ'is Brigidon kaj re'vetur'is kun Bianko kaj Pieps en mi'a'n urb'a'n loĝ'ej'o'n. Tie mi re'komenc'is mi'a'n profesi'a'n labor'o, vizit'ad'is plej oft'e societ'a'j'n kun'ven'o'j'n kaj efektiv'e rest'is liber'a de la mister'a'j ton'a'j kaj lum'a'j gast'o'j.

Pas'is unu jar'o. Mi est'is vesper'e en societ'o, kie oni rakont'is pri spirit'o'j, en mal'lum'o kiel ĉi tie. Demand'it'e pri mi'a opini'o, mi respond'is: “Mi ne kred'as”. La respond'o est'is sincer'a: jam de long'e mi est'is cert'a, ke la fenomen'o'j en la ĉas'ist'a dom'et'o est'is kaŭz'it'a'j de l’ tro'a cerb'a ekscit'o. Sed apenaŭ tut'e trankvil'e mi dir'is la vort'o'n, la mister'a murmur'et'o ek'son'is kaj la lum'o ek'bril'is. La fenomen'o daŭr'is tri sekund'o'j'n. “Kio est'is?” ek'kri'is la tut'a societ'o kvazaŭ unu person'o. Ĉiu'j ili vid'is kaj aŭd'is. De tiu moment'o mi kred'is. Kaj de kiam mi kred'as — fin'is la profesor'o la rakont'o'n — neni'o simil'a okaz'is: Johanino ating'is la cel'o'n.

* * *

La lun'o re'aper'is kaj lum'ig'is la ekscit'it'a'j'n mien'o'j'n de l’ ĉe'est'ant'o'j. Ĉiu'j silent'is, impres'it'a'j de l’ rakont'o. Post'e ĉiu, ekster doktor'o Elke, esprim'is si'a'n opini'o'n. La tut'a histori'o est'is ekzamen'it'a. Precip'e Klettendorf insist'is pri la pruv'o'j, liver'at'a'j de la fenomen'o'j kaj venk'e refut'is ĉiu'j'n ebl'a'j'n kritik'o'j'n.

— Ĉu vi permes'os al mi — si'n turn'is li al profesor'o Wolf — send'i la rakont'o'n al iu gazet'o?

— Tiam la rakont'o est'os re'pres'it'a en ĉiu'j ĵurnal'o'j — inter'romp'is la doktor'o — el'don'it'a en divers'a'j kolekt'o'j pri fantom'o'j, kiu'j'n oni vid'as en libr'ej'o'j sub la titol'o “La mond'o de l’ spirit'o'j ...”

— Tio est'as mal'agrabl'a al vi, sinjor'o doktor'o? Sed ĝust'e tia'j histori'o'j dev'as est'i publik'ig'a'j, liver'at'a'j al sen'parti'a'j esplor'ant'o'j, kiel pruv'a material'o. La respekt'o al la ver'o!

— La respekt'o al la ver'o! — ripet'is la profesor'o lev'iĝ'ant'e. Aŭskult'u do, kio'n mi dev'as ankoraŭ al'don'i. Doktor'o Elke pet'is mi'a'n help'o'n kaj mi help'is li'n laŭ mi'a ebl'o. Ne per rezon'ad'o, ĉar ĝi est'as ordinar'e sen'efik'a — sed per fakt'o. Mi liver'is pruv'o'n, ke al atest'ant'o'j por ni agrabl'a'j ni kred'as ne kontrol'ant'e ili'a'n konfid'ind'ec'o'n; ke oni zorg'e esplor'as, ĉu la atest'at'a'j fakt'o'j liver'as pruv'o'j'n, sed oni tut'e ne demand'as, ĉu la fakt'o'j efektiv'e okaz'is. Mi sen'mask'ig'is, doktor'o Elke, vi'a'n plej danĝer'a'n kontraŭ'ul'o'n, plej tim'ind'a'n mal'amik'o'n — la kred'em'o'n. La histori'o, kiu'n mi ĵus rakont'is, pov'us ebl'e i'o'n pruv'i, kvankam ĝi ne est'as sen mank'o'j, sed ĝi est'as mal'ver'a ... Murmur'o ek'son'is en la societ'o. Nur doktor'o Elke ek'star'is kaj dank'e prem'is la man'o'n de l’ profesor'o.

Sinjor'in'o de Daller sku'is la kap'o'n.

— Ne, ne, sinjor'o profesor'o, mi ne kred'as. Vi re'pren'os vi'a'n konfes'o'n. Mi est'as cert'a, ke tio est'is la spirit'o de vi'a edz'in'o, kiu ...

— Mi neniam hav'is edz'in'o'n.

— Kiel? Vi do ŝerc'is? Ĉio est'is mal'ver'a?

— La supoz'o, ke vi mensog'as, sinjor'o profesor'o Wolf — dir'is koler'e la bien'posed'ant'o, est'as tiel ofend'a por vi, ke ĝi est'is ne akcept'ebl'a.

— Kaj tial vi prefer'as akcept'i ĉiu'j'n kontraŭ'dir'o'j'n kontraŭ la natur'a'j leĝ'o'j, ol la supoz'o'n, ke iu mensog'as. Ĉu vi ne tim'as ofend'i tia'manier'e i'o'n pli alt'a'n, ol la honor'o'n de atest'ant'o — la prudent'o'n? Mi ne bezon'as hont'i mi'a'n jam konfes'it'a'n mensog'o'n. Mi help'is mi'a'n amik'o'n Elke kaj al la ali'a'j liver'is ne pli aŭ mal'pli interes'ant'a'n anekdot'o'n, sed util'a'n dogm'o'n: kiam oni aŭd'as super'natur'a'n rakont'o'n, oni antaŭ ĉio pri'pens'u, ĉu ĝi ne de'ven'as de tromp'o, de ne'vol'a ali'ig'o per oft'a ripet'ad'o, aŭ simpl'e de intenc'a mensog'o. La mensog'o, obstin'e ripet'at'a, ne konfes'it'a ĝust'a'temp'e kiel la mi'a, — la mensog'o en la hom'a buŝ'o kontraŭ'dir'as neni'a'n natur'a'n leĝ'o'n.

— Ni ir'u, ni ir'u, jam est'as temp'o — dir'is la mastr'in'o lev'iĝ'ant'e.

Ĉiu'j sekv'is ŝi'n en la dom'o'n. El la mal'ferm'it'a'j fenestr'o'j penetr'is nun tra la roz'lum'a nokt'o anstataŭ la uvertur'o de Tannhäuser ali'a melodi'o de Wagner: la edz'iĝ'a kant'o de Elzo.

Iom pli mal'proksim'e ol la ali'a'j paŝ'is la leŭtenant'o kaj Gizelo. Kaj ankoraŭ unu foj'o'n mal'aper'is la lun'o.